Olgusal ne demek TDK?
Olgusal Ne Demek? TDK'dan Ötesiyle Anlatım
Olgusal kelimesi, TDK'nın sözlüğünde "gerçek, somut, gerçekliğe dayanan" olarak geçer. Ama bunu biraz daha açalım, sanki bir sohbet ediyormuşuz gibi düşün. Olgusal demek, havada uçuşan fikirler, varsayımlar veya duygular değil; elinde somut kanıtları olan, gözünle görebildiğin veya deneyimlediğin şeyler demek.
- Somutluk ve Gerçeklik: Elinde Tutabildiklerin
Bir şeyin olgusal olabilmesi için öncelikle somut bir dayanağının olması gerekir. Mesela, "Yarın hava yağmurlu olacak" demek, elinde bir hava durumu raporu, uydudan alınan sinyaller gibi somut veriler yoksa olgusal değildir. Bu bir tahmin, bir ihtimaldir. Ancak, "Dün gece gökyüzünde bir meteor gördüm" dediğinde, bunu gören başka insanlar varsa, hatta belki bir kameraya yakalanmışsa, bu olgusal bir bilgidir.
Deneyimlerime göre, olgusal bilgiyi ayırt etmenin en kolay yolu şudur: Kendine "Bu iddiayı kanıtlamak için ne gibi somut deliller sunabilirim?" diye sor. Eğer somut, ölçülebilir veya gözlemlenebilir deliller sunabiliyorsan, o zaman olgusal bir zemine basıyorsun demektir. Bir şirketin yıllık cirosunu açıklamak olgusal bir bilgidir (mesela, 2023'te 500 milyon TL), çünkü bu rakamlar resmi kayıtlarda mevcuttur.
- Nesnellik ve Kişisel Yorumdan Uzaklık: Senin "Bence"lerin Değil, Gerçekler
Olgusal bilgilerin önemli bir özelliği de nesnel olmasıdır. Yani, senin kişisel duygularından, önyargılarından veya inançlarından bağımsızdır. "Bence mavi en güzel renktir" ifadesi kişisel bir yargıdır, olgusal değildir. Ama "Güneş sarı bir yıldızdır" dediğinde, bu bilimsel bir gerçektir ve kişisel görüşlerden bağımsızdır.
Deneyimlerime göre, özellikle haberlerde veya tartışma programlarında olgusal ve öznel ifadeleri karıştırmamaya dikkat etmek gerekiyor. Bir politikacının performansı hakkında yapılan bir yorum, o yorumcunun kişisel görüşü olduğu sürece olgusal değildir. Ancak, o politikacının yasalaştırdığı kanunların sayısı, harcadığı bütçe gibi veriler olgusaldır. Bu ayrımı yapmak, bilgiyi doğru analiz etmenin temelidir.
- Veriye Dayalı Bilgi ve Kanıt: Rakamsal Gerçekler
Olgusal bilgi genellikle sayılarla, istatistiklerle ve gözlemlenebilir verilerle desteklenir. Örneğin, "Dünya nüfusu 8 milyarı geçti" demek, Birleşmiş Milletler gibi güvenilir kurumların yayınladığı verilere dayanan olgusal bir bilgidir. Bir web sitesinin trafiği hakkında konuşurken, "Aylık 1 milyon tekil ziyaretçimiz var" dediğinde, bu analiz araçlarından alınan verilere dayanıyorsa olgusaldır.
Pratik bir öneri olarak, bir bilgi karşında durduğunda hangi kaynağa dayandığını sorgula. Kaynak güvenilir mi? Veriler güncel mi? Eğer bir araştırmanın sonuçlarını paylaşıyorsan, araştırma yöntemini ve örneklem büyüklüğünü de göz önünde bulundur. Örneğin, "Bu bitki günde 2 cm uzuyor" diyorsan, bu gözlemi kaç gün boyunca yaptın, hangi koşullarda yapıldı gibi detaylar olgusal bilginin gücünü artırır. Bir ilaç firmasının, "İlacımız hastaların %90'ında iyileşme sağlıyor" demesi, bu %90'ın nasıl elde edildiğini gösteren klinik çalışma verileriyle desteklenmediği sürece sorgulanmalıdır.
- Olgusal Bilgiye Ulaşma ve Değerlendirme: Akıllıca Tüketim
Olgusal bilgiye ulaşmak için güvenilir kaynaklara yönelmek en iyisi. Bilimsel yayınlar, resmi istatistik kurumları (TÜİK gibi), saygın haber kuruluşları ve akademik makaleler genellikle olgusal bilgi deposudur. Sosyal medyada veya forumlarda karşılaştığın bilgileri ise daima bir elekten geçirmelisin.
Deneyimlerime göre, bir bilginin doğruluğunu teyit etmek için her zaman ikinci bir kaynağa bakmak önemlidir. Eğer bir iddia sadece tek bir yerde geçiyorsa, özellikle de bu yer güvenilir değilse, şüpheci olmakta fayda var. Olgusal bilgiyi anlamak ve kullanmak, hem bireysel kararlarımızda hem de toplumsal düzeyde doğru adımlar atmamızı sağlar.