Hizmet akdi nedir ilk kez?

Hizmet Akdi Nedir, İlk Kez Karşılaşanlar İçin Pratik Bilgiler

Hizmet akdi, basitçe bir işverenin bir çalışana belirli bir ücret karşılığında belirli bir işi yapması için anlaşmasıdır. Yani sen, bir işverenin belirlediği görevleri yerine getirmek üzere anlaşıyorsan, bu bir hizmet akdine dayanır. Türkiye'de bu anlaşmalar büyük ölçüde 4857 sayılı İş Kanunu'na tabi. Bu kanun, senin haklarını ve işverenin yükümlülüklerini net bir şekilde belirler.

Deneyimlerime göre, ilk kez bir hizmet akdi imzalayacak olanlar için en kritik nokta, bu sözleşmenin bir işin sadece yapılması değil, aynı zamanda işin nasıl yapılacağının da belirlendiği bir belge olmasıdır. Sadece "şu işi yap" demek değil, aynı zamanda "bu işi şu şartlarda, şu saatlerde, şu koşullarda yap" demektir.

Hizmet Akdinin Temel Unsurları: Bilmen Gerekenler

Bir hizmet akdinin geçerli olabilmesi için bazı olmazsa olmaz unsurlar vardır. Bunları bilmen, ileride yaşayabileceğin olası sorunları baştan engellemeni sağlar.

• Taraflar: İşveren ve işçi. Kimin kim olduğu, açık ve net bir şekilde belirtilmeli. TC kimlik numaraları, adresleri gibi bilgiler önemlidir.
• İşin Tanımı: Hangi işi yapacağın, görevlerin neler olduğu net bir dille açıklanmalı. Genel ifadeler yerine, somut görevler belirtilmeli. Örneğin, "ofis temizliği" yerine "ofisin tüm zeminlerinin süpürülmesi, tozlarının alınması, tuvaletlerin temizlenmesi ve çöp kovalarının boşaltılması" gibi daha spesifik tanımlar seni korur.
• Ücret: Sana ödenecek brüt ve net ücret miktarı, ödeme günleri ve şekli (banka havalesi, elden vb.) belirtilmeli. Asgari ücretin altında bir ücret ödenmesi kanunen mümkün değildir. 2024 yılı itibarıyla brüt asgari ücret 20.002,50 TL'dir. Bu rakam üzerinden hesaplama yapılır.
• Çalışma Süresi: Haftalık çalışma saati (genellikle 45 saat) ve günlük çalışma saatleri net olarak belirtilmeli. Fazla mesai yapılıp yapılmayacağı ve yapılacaksa ücretinin nasıl hesaplanacağı da bu kapsamda değerlendirilir.
• İşin Başlangıç ve Bitiş Tarihi: Belirli süreli bir sözleşme ise bitiş tarihi de yazılı olmalı. Belirsiz süreli sözleşmelerde ise sadece başlangıç tarihi yeterlidir.
• Deneme Süresi (Varsa): Eğer iş sözleşmesinde bir deneme süresi öngörülmüşse, bu süre en fazla 2 ay olabilir ve bu süre içinde iş sözleşmesi bildirim süresine gerek olmaksızın tazminatsız feshedilebilir. Ancak, deneme süresi içinde alınan ücretin de ödenmesi gerekir.

Hizmet Akdinin Süresi: Belirli mi, Belirsiz mi?

Hizmet akitleri, süresine göre ikiye ayrılır:

• Belirsiz Süreli Hizmet Akdi: İşin ne zaman sona ereceği belirli olmayan sözleşmelerdir. Genellikle ilk akla gelen tür budur. İşverenin keyfi olarak seni işten çıkarması bu tür sözleşmelerde daha zordur. Belirli bir ihbar süresi sonunda, haklı bir sebep yoksa veya geçerli bir sebep yoksa seni işten çıkaramaz.
• Belirli Süreli Hizmet Akdi: İşin ne zaman sona ereceği baştan belli olan sözleşmelerdir. Örneğin, bir proje bazlı çalışma veya mevsimlik işler gibi durumlarda tercih edilir. Bu sözleşmeler, işin niteliğine uygun olarak en fazla bir yıl süreyle kurulabilir. Ancak, işin niteliğine göre kanunda belirtilen bazı durumlar için bu süre uzatılabilir.

Deneyimlerime göre, her iki tür sözleşmede de işveren işten çıkarma hakkına sahiptir ancak bunu yaparken kanunda belirtilen usullere uymak zorundadır. keyfi çıkarmalara karşı dikkatli olmalısın.

Hizmet Akdinde Önemli Haklar ve Yükümlülükler

Hem senin hem de işverenin bu sözleşme kapsamında belirli hakları ve yükümlülükleri vardır. Bunları bilmek, sana hem güvence sağlar hem de görevlerini doğru yapmanı sağlar.

Senin Hakların:

• Ücret Hakkı: Anlaşılan ücretin zamanında ve eksiksiz ödenmesi.
• İş Sağlığı ve Güvenliği: İşverenin sana güvenli ve sağlıklı bir çalışma ortamı sağlama yükümlülüğü. Bu, işyerindeki araçların bakımı, risklerin ortadan kaldırılması gibi pek çok şeyi kapsar.
• İzin Hakkı: Yıllık ücretli izin, hastalık izni, doğum izni gibi yasal izin hakların. Örneğin, bir yılı doldurduğunda en az 14 gün ücretli izin hakkın olur.
• Bildirim Süreleri: Eğer işveren seni işten çıkarmak isterse, İş Kanunu'nda belirtilen bildirim sürelerine uyması gerekir. Bu süreler, senin işyerindeki kıdemine göre değişir. Örneğin, 6 ay ile 1.5 yıl arası kıdemi olan biri için bildirim süresi 4 haftadır.
• Kıdem Tazminatı: Belirli koşullar altında işten çıkarıldığında veya haklı fesih nedenlerin oluştuğunda alabileceğin tazminat.

İşverenin Yükümlülükleri:

• Ücret Ödeme: Anlaşılan ücreti zamanında ödemek.
• Sosyal Güvenlik: Seni SGK'ya (Sosyal Güvenlik Kurumu) bildirmek ve primlerini yatırmak. Bu, emekliliğin, sağlık güvencen ve diğer sosyal hakların için hayati önem taşır.
• İş Sağlığı ve Güvenliği: Güvenli bir çalışma ortamı sağlamak.
• Eşit Davranma: Cinsiyet, ırk, din, siyasi görüş gibi nedenlerle ayrım yapmadan herkese eşit davranmak.

Deneyimlerime göre, hizmet akdini imzalarken her maddeyi dikkatle okumalısın. Anlamadığın yerleri sormaktan çekinme. Eğer bir sözleşme sana baskı altında imzalatılıyorsa veya şartları çok kötü görünüyorsa, dikkatli ol. İmzaladığın her belge, senin geleceğini etkiler. Unutma, bu sadece bir kağıt parçası değil, senin emeğinin ve hakkının güvencesidir.