🗞️ Manisa Haber

Indekslenmiş dosya ne demek?

15 Haziran 2025 Manisa Haber

İndekslenmiş Dosya Nedir ve Neden Önemlidir?

Bir dosyayı veya veri kümesini indekslenmiş hale getirmek demek, ona hızlı erişim sağlamak için özel bir yapı kurmak demektir. Bunu, bir kitabın sonundaki indeks bölümü gibi düşünebilirsin. Kitabın tamamını baştan sona taramak yerine, indeks bölümüne bakar, ilgilendiğin konunun geçtiği sayfa numarasını bulur ve doğrudan o sayfaya gidersin. Veri tabanlarında da durum tam olarak böyledir. Milyonlarca kaydın olduğu bir tablodan belirli bir bilgiyi çekmek istediğinde, indeksli bir alan varsa bu işlem saniyeler yerine milisaniyeler içinde gerçekleşir.

Deneyimlerime göre, bir veri tabanında en sık sorgulanan alanlara (örneğin, kullanıcı adı, e-posta adresi, sipariş numarası gibi) indeks eklemek performansı inanılmaz derecede artırır. Bir düşün, 10 milyon kullanıcı kaydın var ve her seferinde belirli bir kullanıcıyı adı ile arıyorsun. Eğer kullanıcı adı alanı indekslenmemişse, veritabanı her seferinde bu 10 milyon kaydın her birini tek tek kontrol etmek zorunda kalır. Bu da sorgu süresini ciddi şekilde uzatır, hatta bazı durumlarda zaman aşımına uğramasına neden olabilir. Ancak kullanıcı adı alanına bir B-tree indeksi (en yaygın kullanılan indeks türlerinden biri) eklediğinde, arama süresi logaritmik olarak azalır. Yani, 10 milyon kayıt yerine yaklaşık 25-30 adıma iner bu sorgu.

Hangi Durumlarda İndeksleme Yapılmalı?

İndeksleme her zaman iyi bir şey değildir. İhtiyacın olmayan yerlere indeks eklemek, disk alanını boşa harcamak ve özellikle veri yazma (INSERT, UPDATE, DELETE) işlemlerini yavaşlatmak anlamına gelir. Deneyimlerime göre, indeksleme yapmak için şu durumlar uygundur:

  • Sık Sorgulanan Alanlar: Tablonun WHERE veya JOIN ifadelerinde sıkça kullanılan sütunları indekslenmelidir. Örneğin, bir e-ticaret sitesinde ürün adı veya ürün kodu ile yapılan aramalar için bu alanlara indeks koymak mantıklıdır.
  • JOIN Operasyonları: İki veya daha fazla tabloyu birbirine bağlamak (JOIN) için kullanılan sütunlara indeks eklemek, sorgu performansını kat kat artırır. İlişkisel veritabanlarında bu en kritik noktalardan biridir.
  • ORDER BY ve GROUP BY Kullanımı: Sorgularınızda sonuçları sıralamak (ORDER BY) veya gruplamak (GROUP BY) için kullandığınız alanlar da indekslenirse, bu işlemler daha hızlı gerçekleşir.
  • Benzersiz Değerler (UNIQUE Index): Eğer bir sütunun her satırında benzersiz bir değer olması gerekiyorsa (örneğin, kullanıcı ID'si veya e-posta adresi), bu alana UNIQUE indeks eklemek hem veri bütünlüğünü sağlar hem de hızlı arama imkanı sunar.

İndeksleme Yaparken Dikkat Edilmesi Gerekenler

İndeksleme, bir nevi veri tabanının "bel kemiği" gibidir. Doğru yerlere uygulandığında performansı zirveye taşır, yanlış uygulandığında ise işleri yavaşlatabilir. İşte sana pratik öneriler:

  • Sorgularını Analiz Et: Hangi sorguların yavaş çalıştığını belirlemek için veritabanı performans araçlarını kullan. EXPLAIN veya ANALYZE gibi komutlar, sorguların nasıl çalıştığını ve hangi alanların indekslenmesi gerektiğini anlamana yardımcı olur. Bu araçlar sana hangi operasyonların en çok zaman aldığını gösterir.
  • Kompazit İndeksleri Kullan: Birden fazla sütunu içeren sorgular için kompozit indeksler oluşturmak, tek tek indeksler oluşturmaktan daha etkilidir. Örneğin, hem kullanıcı adı hem de kayıt tarihi ile arama yapıyorsan, bu iki sütunu içeren tek bir indeks oluşturmak genellikle daha iyidir. Sıralama da önemlidir; genellikle sorguda en sık kullanılan ve en seçici olan sütunu ilk sıraya koymak faydalıdır.
  • Nadir Kullanılan Alanları İndekslemekten Kaçın: Günlük olarak nadiren sorgulanan veya çok az sayıda benzersiz değere sahip alanlara (örneğin, bir cinsiyet sütunu gibi sadece 'Erkek' veya 'Kadın' değeri içeren) indeks eklemek, genellikle performansı iyileştirmez, aksine yavaşlatır.
  • İndekslerin Bakımını Yap: Zamanla indeksler parçalanabilir ve performansları düşebilir. Düzenli olarak indeksleri yeniden oluşturmak (rebuild) veya yeniden düzenlemek (reorganize etmek) iyi bir pratiktir. Veritabanı sistemleri bu konuda otomasyon özellikleri de sunar.
  • Test Et, Test Et, Test Et: Herhangi bir değişiklik yapmadan önce, değişikliklerin performans üzerindeki etkisini test ortamında gözlemle. Üretim ortamına geçmeden önce emin olman gerekir.

İndekslerin Maliyeti

İndeksleme, ücretsiz değildir. En büyük maliyetleri şunlardır:

  • Disk Alanı: Her indeks, verinin bir kopyasıdır (veya daha doğrusu veriye erişim için ek bir yapılandırmadır), bu yüzden disk alanını tüketir. Çok sayıda indeks, disk alanını hızla doldurabilir.
  • Yazma Performansı: Bir satır eklediğinde (INSERT), güncellediğinde (UPDATE) veya sildiğinde (DELETE), veritabanı ilgili tüm indeksleri de güncellemek zorundadır. Bu, veri yazma işlemlerini yavaşlatır. Bir tablonuzda saniyede binlerce işlem yapılıyorsa ve bu tablodaki her sütuna indeks eklenmişse, yazma performansı felaket olabilir.

Bu nedenlerle, hangi alanlara indeks ekleyeceğine karar verirken dikkatli olmalısın. İhtiyaç analizi yapmak, sorgularını anlamak ve test etmek en doğru yoldur. Deneyimlerime göre, doğru şekilde uygulanan indeksleme, bir uygulamanın veya sistemin "nefes almasını" sağlar.