Nakit dönüş süresi nasıl hesaplanır?

Nakit Dönüş Süresi: Kasanı Nasıl Hızlıca Doldurursun?

Nakit dönüş süresi, bir işletmenin döngüsünü ne kadar hızlı tamamladığını gösteren en can alıcı metriklerden biri. Basitçe söylemekle, bir mal veya hizmet için harcadığın paranın tekrar sana nakit olarak dönmesi ne kadar sürüyor sorusunun cevabı. Bunu anlamak, işin sağlığı için hayati önem taşıyor. Çünkü ne kadar hızlı nakde dönersen, o kadar rahat nefes alırsın, yeni yatırımlar yapabilirsin veya beklenmedik masrafları karşılarsın.

Peki, bu süreyi hesaplamak ve iyileştirmek için neler yapabilirsin? Gelin, doğrudan konuya girelim.

Stokları Nakde Çevirme Süresi (SSÇS)

Bu, en temel adımlardan biri. Bir ürünü stoğuna koyduktan sonra onu satıp paranın hesabına geçmesi arasındaki süre. Deneyimlerime göre, işletmelerin en çok gözden kaçırdığı veya yönetmekte zorlandığı alan burası.

Nasıl Hesaplanır?

Formül oldukça net: Stokları Nakde Çevirme Süresi = (Ortalama Stok / Satılan Malın Maliyeti) * 365 Gün

Burada "Ortalama Stok", belirli bir dönemdeki stoklarının ortalamasıdır. (Dönem başı stok + Dönem sonu stok) / 2 şeklinde hesaplayabilirsin.

Örnek: Diyelim ki bir tekstil firmasısın. Bir yıl boyunca 500.000 TL'lik mal sattın ve yıl boyunca ortalama 100.000 TL'lik stok bulundurdun. SSÇS = (100.000 TL / 500.000 TL) 365 Gün = 0.2 365 = 73 Gün

Bu şu anlama geliyor: Stoklarını yılda ortalama 73 günde nakde çeviriyorsun.

Pratik İpuçları:

• Stok Takibini Hassas Yap: Sadece toplam stok değil, her bir ürün bazında takibini yap. Hangi ürünün ne kadar sürede satıldığını bilmek, yavaş hareket eden stokları tespit etmeni sağlar.
• Talep Tahminini Güçlendir: Mevsimsel eğilimler, pazar analizleri ve geçmiş satış verileriyle daha doğru talep tahminleri yaparsan, gereksiz stok tutma oranını düşürürsün.
• Promosyonları Akıllıca Kullan: Yavaş hareket eden stokları eritmek için indirimler veya kampanyalar düzenleyebilirsin. Ama bunu yaparken kar marjını da göz önünde bulundurmalısın.
• Tedarik Zincirini Optimize Et: Tedarikçilerinle daha sık teslimatlar ve daha düşük minimum sipariş miktarları konusunda anlaşmaya çalış. Bu, elinde tuttuğun stok miktarını azaltır.

Alacakları Tahsil Etme Süresi (ATS)

Bu da en az stoklar kadar önemli. Sattığın mal veya hizmetin parasını müşterilerinden ne kadar sürede tahsil ettiğini gösteriyor. Deneyimlerime göre, buradaki gecikmeler nakit akışını en çok tıkayan unsurlardan biri.

Nasıl Hesaplanır?

Formülümüz şu şekilde: Alacakları Tahsil Etme Süresi = (Ortalama Ticari Alacaklar / Toplam Kredili Satışlar) * 365 Gün

Burada "Ortalama Ticari Alacaklar", alacaklarının ortalama değeridir. (Dönem başı alacaklar + Dönem sonu alacaklar) / 2 şeklinde hesaplanır. "Toplam Kredili Satışlar" ise o dönemdeki vadeli satışlarının toplamıdır.

Örnek: Bir yazılım şirketi olduğunu varsayalım. Bir yılda 800.000 TL kredili satış yaptın ve ortalama ticari alacakların 150.000 TL. ATS = (150.000 TL / 800.000 TL) 365 Gün = 0.1875 365 = Yaklaşık 68 Gün

Yani müşterilerinden ortalama 68 günde tahsilat yapıyorsun.

Pratik İpuçları:

• Fatura Kesimini Hızlandır: Bir işi tamamladığın anda veya en kısa sürede faturayı kes ve müşteriye gönder. Geciken fatura, geciken ödemenin ilk adımıdır.
• Ödeme Koşullarını Net Belirle: Müşterilerinle sözleşme yaparken veya sipariş alırken ödeme vadelerini ve koşullarını net bir şekilde yazılı hale getir.
• Hatırlatmaları İhmal Etme: Vade yaklaşırken veya vade geçtiğinde müşterilerine nazik hatırlatmalar yap. Telefon, e-posta veya SMS gibi farklı kanalları kullanabilirsin.
• Erken Ödeme İndirimi Sun: Müşterilerine belirli bir süre içinde yapılan ödemeler için küçük indirimler sunmak, tahsilatını hızlandırabilir. Örneğin, "5 gün içinde ödeyene %2 indirim" gibi.
• Temerrüde Düşen Müşteriler İçin Politika Belirle: Geciken ödemeler için uygulanacak adımları önceden belirle (gecikme faizi, yasal takip vb.).

Borçları Ödeme Süresi (BÖS)

Bu da işin diğer tarafı, yani tedarikçilerine ne kadar sürede ödeme yaptığın. Bu süreyi maksimize etmek, nakitini daha uzun süre elinde tutmanı sağlar. Deneyimlerime göre, bu konuda esneklik sağlamak genellikle mümkündür.

Nasıl Hesaplanır?

Formülümüz şöyle: Borçları Ödeme Süresi = (Ortalama Ticari Borçlar / Satılan Malın Maliyeti) * 365 Gün

Burada "Ortalama Ticari Borçlar", tedarikçilerine olan borçlarının ortalamasıdır. (Dönem başı borçlar + Dönem sonu borçlar) / 2 şeklinde hesaplanır.

Örnek: Bir inşaat firmasısın. Bir yıl boyunca satılan malın maliyetin 1.000.000 TL ve ortalama ticari borcun 200.000 TL. BÖS = (200.000 TL / 1.000.000 TL) 365 Gün = 0.2 365 = 73 Gün

Bu, tedarikçilerine ortalama 73 günde ödeme yaptığın anlamına geliyor.

Pratik İpuçları:

• Tedarikçilerle Pazarlık Yap: Tedarikçilerinden daha uzun ödeme vadeleri talep et. Özellikle sürekli çalıştığın ve güçlü bir ilişkin olduğu tedarikçilerle bu konuda anlaşman daha kolay olur.
• Faturaları Gözden Geçir: Tedarikçiden gelen faturaları dikkatlice kontrol et. Yanlış veya eksik faturalar, ödeme sürecini geciktirebilir.
• Ödemeleri Planla: Nakit akışına göre ödeme tarihlerini ayarla. Vade sonunu beklemeden ödeme yapmak bazen indirim sağlayabilir ama nakit sıkıntısı yaşanabilecek dönemlerde bu planlamayı iyi yapmak gerekir.
• Toptan Alımlarda Dikkatli Ol: Büyük indirimler cazip gelse de, gereğinden fazla stok yapmak ve bunu ödemek nakit akışını olumsuz etkileyebilir.

Nakit Dönüş Döngüsü (NDD)

İşte tüm bu parçaları bir araya getiren anahtar formül. Bu, işletmenin faaliyetlerine ne kadar nakit bağladığını gösterir.

Nasıl Hesaplanır?

Nakit Dönüş Döngüsü = Stokları Nakde Çevirme Süresi + Alacakları Tahsil Etme Süresi - Borçları Ödeme Süresi

Örnek (Yukarıdaki örnekleri birleştirelim):NDD = 73 Gün (SSÇS) + 68 Gün (ATS) - 73 Gün (BÖS) = 68 Gün

Bu sonuç, işletmenin stoklarını alıp satması ve parasını tahsil etmesi arasındaki toplam sürenin 68 gün olduğunu gösteriyor. Yani cebine giren nakit, cebinden çıkan nakitten 68 gün sonra geri dönüyor.

Neden Önemli?

NDD ne kadar kısaysa, işletme o kadar sağlıklıdır. Kısa bir NDD, şirketin nakit ihtiyacının azaldığı, operasyonlarını daha verimli yönettiği anlamına gelir. Uzun bir NDD ise, işletmenin nakit sıkıntısı çekme riskinin yüksek olduğunu gösterir.

Hedef Ne Olmalı?

Hedefin, NDD'yi sürekli olarak kısaltmaya çalışmak olmalı. Bunun için yukarıda bahsettiğimiz stok yönetimi, alacak tahsilatı ve borç yönetimi alanlarında sürekli iyileştirmeler yapmalısın. Örneğin, stok süreni 60 güne, alacak tahsil süreni 60 güne düşürüp borç ödeme süreni 80 güne çıkarırsan:

Gördüğün gibi, döngüyü 28 gün kadar kısaltmış olursun. Bu, nakit akışı için devrim niteliğinde bir iyileştirmedir.

Unutma, nakit her zaman kraldır. Bu metrikleri yakından takip etmek ve iyileştirme fırsatlarını kollamak, işinin uzun vadeli başarısı için en önemli adımlardan biri.