Kimler tüketici sayılır?

Kimler Tüketici Sayılır?

Günlük hayatımızda sürekli bir şeyler alıp kullanıyoruz, değil mi? Peki, bu eylemleri yapan herkes "tüketici" mi? Aslında işin ucu biraz daha derinlere uzanıyor. Tüketici kavramı, sadece alışveriş yapan birini değil, daha geniş bir kitleyi kapsıyor.

Temel Tüketici Tanımı ve Kapsamı

En basit haliyle, bir mal veya hizmeti kişisel kullanım veya tüketim amacıyla edinen herhangi bir kişi veya kurum tüketici olarak kabul edilir. Bu, evine ekmek alan birinden, şirketinin ihtiyacı olan yazılımı satın alan bir yöneticiye kadar geniş bir yelpazeyi ifade eder. Türkiye'deki 6502 sayılı Tüketiciyi Koruma Kanunu da bu tanımı temel alır. Kanun, 'tüzel kişi olsalar bile kişisel veya aile yaşantılarıyla ilgili olmayan, ekonomik amaçlarla mal ve hizmet edinenler de tüketici olarak kabul edilir' diyerek, ticari olmayan amaçla alım yapan tüm kurumları da kapsama almıştır.

Deneyimlerime göre, en çok karıştırılan nokta burası. Bir işletme sahibi olarak şirketinin ihtiyacı olan bir ürünü, örneğin bir bilgisayar aldığında, o bilgisayarı kendi kişisel bilgisayarından farklı olarak değerlendirir. Çünkü bu alım, ticari faaliyetlerinin bir parçasıdır. Ancak, aynı işletme sahibinin evindeki kişisel bilgisayarının bozulduğunda aldığı yeni bilgisayar, onu sıradan bir tüketici yapar. Önemli olan, alımın ticari bir amaç gütmemesidir.

Tüketicinin Hakları ve Sorumlulukları

Tüketici olmak, sadece bir şey satın almakla bitmiyor. Satın aldığın her ürün veya hizmetin belirli bir kalitesi, güvenliği ve garanti koşulları olmalı. Eğer bir ürün kusurluysa veya hizmet beklentilerini karşılamıyorsa, tüketici hakların devreye girer.

Bu haklar şunları içerir:

• Sağlık ve Güvenlik: Aldığın ürünlerin veya hizmetlerin sağlığına ve güvenliğine zarar vermemesi gerekir. Örneğin, bir oyuncak bebeğin küçük parçalarının koparak yutulma riskinin olmaması gibi.
• Bilgi Edinme: Ürün veya hizmet hakkında doğru ve eksiksiz bilgiye sahip olma hakkın var. Bu, ürün etiketindeki içerik bilgisinden, bir elektronik cihazın kullanım kılavuzuna kadar her şeyi kapsar.
• Sözleşme Özgürlüğü: Hizmet alırken veya ürün satarken karşına çıkan sözleşmeleri inceleme ve onaylama veya reddetme hakkın vardır.
• Tazminat: Kusurlu bir ürün veya hizmetten dolayı zarar gördüysen, bu zararın karşılanmasını isteme hakkın vardır. Örneğin, bir beyaz eşyanın garanti süresi içinde arızalanması ve verilen hizmetin sorunu çözmemesi durumunda tazminat talep edebilirsin.

Aynı zamanda tüketici olarak senin de bazı sorumlulukların var. Aldığın ürünün kullanım kılavuzunu okumak, ürünü doğru kullanmak ve garanti belgesini saklamak gibi. Bu basit adımlar, olası bir sorun anında işini çok kolaylaştıracaktır.

Tüketici Hakem Heyeti ve Tüketici Mahkemeleri

Eğer bir satıcıyla yaşadığın sorunu kendi başına çözemezsen, devreye hukuki mekanizmalar girer. Türkiye'de bu tür uyuşmazlıkların çözümü için iki ana merci bulunur: Tüketici Hakem Heyetleri ve Tüketici Mahkemeleri.

Tüketici Hakem Heyetleri, belirli parasal limitler dahilindeki uyuşmazlıklarda başvuru yapılabilecek ilk yerdir. Örneğin, 2023 yılı için belirlenen parasal sınırlar şöyledir:

• Küçük Tutar Uyuşmazlıkları: 2023 yılı için 690 TL altındaki uyuşmazlıklar için Kaymakamlıklarda bulunan Tüketici Hakem Heyetlerine başvurulur.
• Büyük Tutar Uyuşmazlıkları: 690 TL ile 10.350 TL arasındaki uyuşmazlıklar için İl Tüketici Hakem Heyetlerine başvurulur.

Bu başvurular genellikle ücretsizdir ve online olarak da yapılabilmektedir. Deneyimlerime göre, buraya başvururken tüm belge ve kanıtlarını (fatura, garanti belgesi, sözleşme, ses veya görüntü kayıtları vb.) eksiksiz sunmak, sürecin hızlanmasını sağlar.

Belirlenen parasal sınırların üzerindeki uyuşmazlıklar için ise doğrudan Tüketici Mahkemeleri'ne dava açılması gerekir. Bu süreç, hakem heyeti sürecine göre daha uzun ve masraflı olabilir, ancak daha kapsamlı bir hukuki inceleme yapılır.

Online Alışverişte Tüketici Olmak

Günümüzde alışverişin büyük bir kısmı internet üzerinden yapılıyor. Bu durum, tüketici olarak sana hem kolaylık sağlıyor hem de bazı ek dikkat etmen gereken noktalar getiriyor. Cayma hakkı, online alışverişin en önemli güvencelerinden biridir.

Mesafeli satış sözleşmelerinde, yani internet, telefon gibi uzaktan iletişim araçları kullanılarak yapılan satışlarda, tüketicinin belirli bir süre içinde sebep göstermeksizin sözleşmeden cayma hakkı vardır. Bu süre, mal tesliminden itibaren 14 gündür. Eğer sözleşmede bu konuda bir bilgi verilmemişse, bu süre 30 güne kadar uzayabilir.

Peki, bu hakkını nasıl kullanacaksın? Genellikle satıcı firmanın web sitesinde "iade ve cayma hakkı" gibi bölümlerde bu süreçle ilgili bilgiler bulunur. Satıcıya yazılı olarak (e-posta veya taahhütlü mektup ile) cayma hakkını kullandığını bildirmen yeterlidir. Deneyimlerime göre, cayma hakkını kullandığını belirttiğin e-postayı mutlaka sakla ve satıcının geri dönüşünü beklemeden ürünü gönderme. Ürünü gönderdikten sonra satıcının ürünü inceleyip iade ücretini sana geri ödemesi gerekir.

Unutma, tüketici olmak sadece haklarını bilmek değil, aynı zamanda bu hakları kullanabilmek için doğru adımları atmaktır. Herhangi bir sorunla karşılaştığında, belgelerini toparla ve haklarını ara!