Ney alırken nelere dikkat etmek gerekir?
Ney Seçerken Nelere Dikkat Etmeli?
Ney üflemeye karar verdin ve artık kendi neyini arıyorsun. Bu heyecan verici bir yolculuk! Ama piyasada o kadar çok seçenek var ki, hangisinin senin için doğru olduğunu anlamak biraz kafa karıştırıcı olabilir. Deneyimlerime göre, bu kararı verirken bazı temel noktalara odaklanırsan, aradığın sesi ve hissi bulman çok daha kolaylaşır.
Neyin Malzemesi ve İşçiliği
Neyin en temel malzemesi kamıştır. Ancak her kamıştan ney olmaz. Ney yapımında kullanılan kamışın türü ve kalitesi, neyin sesini doğrudan etkiler. Genellikle Mısır kamışı (Arundo Donax) tercih edilir çünkü hem dayanıklıdır hem de güzel bir rezonansa sahiptir. Neyin gövdesindeki işçilik de en az malzeme kadar önemlidir. Deliklerin yerleşimi, boyutu ve neyin üzerindeki süslemeler (genellikle metal veya kemik kaplamalar) hem estetik hem de çalım kolaylığı açısından fark yaratır.
Peki, somut olarak neye bakacaksın? Neyin gövdesinde çatlak, yama veya pürüzlü yüzeyler olmamalı. Delikler düzgün açılmış olmalı ve parmakların rahatça yerleşebilmeli. Neyin ağız kısmındaki metal veya kemik kaplama (kavuk veya başpare) sağlam olmalı ve neyin gövdesine iyi oturmalı. Örneğin, kavuğun veya başparenin gevşek olması, neyin sesini olumsuz etkileyebilir.
Deneyimlerime göre, ilk neyini alırken mümkünse bir bilene danışarak veya güvenilir bir neyzenin önerdiği yerlerden alışveriş yaparak işe başlamak en iyisidir. Bir neyin yapım aşamasındaki özen, ona ne kadar yatırım yapıldığıyla da ilgilidir. Çok ucuz neylerin genellikle malzeme kalitesi ve işçiliği düşük olur, bu da senin öğrenme sürecini zorlaştırabilir.
Neyin Ses Aralığı ve Makamı
Neyler farklı ses aralıklarına ve makamlara göre yapılır. En yaygın olanlar Kız Neys (en ince sesli), Mansur Neys (orta sesli, en çok kullanılanlardan biri) ve Davul Neys (en kalın sesli) gibi isimlerle anılır. Ancak bu isimlendirme bazen üreticiden üreticiye değişebilir.
Hangi neyin senin için uygun olduğunu belirlerken, çalmak istediğin makamları ve sevdiğin ses renklerini göz önünde bulundurmalısın. Eğer yeni başlıyorsan, genellikle Mansur Ney veya daha kalın sesli bir ney (örneğin bir Kız Ney yerine biraz daha dolgun bir ses veren ney) başlangıç için daha kolay olabilir. Kalın sesli neyler, nefes kontrolünü daha rahat oturtmana yardımcı olur.
Önemli bir nokta: Bir neyin "ana sesi" diye bir kavram vardır. Bu, neyin üflendiğinde verdiği temel notadır. Örneğin, Mansur neyin temel sesi genellikle "Do" veya "Re" olarak kabul edilir. Hangi neyin hangi ana sese sahip olduğunu bilmek, makam geçişlerinde ve farklı parçaları çalarken sana yol gösterecektir. Eğer bir makamı veya parçayı çalmak istiyorsan, o makamın temel sesine uygun bir ney seçmek işini kolaylaştırır.
Neyin Akort Durumu ve Çalım Kolaylığı
Bir neyin en önemli özelliklerinden biri de akortlu olmasıdır. Yani, bastığın her delikte temiz ve doğru bir nota vermesi. Bunu anlamak için neyi üfleyerek denemek en iyisidir. Eğer imkanın yoksa, güvendiğin bir müzik aletleri satıcısından veya neyzen arkadaşından yardım isteyebilirsin.
Deneyimlerime göre, başlangıçta çok karmaşık süslemelere sahip veya üzerinde farklı akort ayarları olan neyler yerine daha sade ve temiz bir ney seçmek daha mantıklı olacaktır. Neyin gövdesinin pürüzsüz olması, deliklerin parmaklarının rahatça gezmesine izin vermesi de çalım kolaylığı açısından önemlidir. Örneğin, parmakların deliklere takılmamalı veya uzun süreler boyunca neyi tutarken rahatsızlık hissetmemelisin.
Pratik ipucu: Ney alırken, satıcıdan neyin akortunu kontrol etmesini isteyebilirsin. Eğer mümkünse, yanında bir elektronik tuner (akort cihazı) bulundurarak her deliğin doğru notayı verip vermediğini hızlıca kontrol edebilirsin. Ayrıca, neyin başlangıçta biraz zor üflenebilir olması normaldir; bu, nefes kontrolünü geliştirmen için bir fırsattır. Ancak, aşırı derecede zorlayan veya hiçbir şekilde ses çıkarmayan bir neyden kaçınmalısın.