Kanun kimin müzik aleti?

Kanun Kimin Müzik Aleti?

Kanun, Türk müziğinin en köklü ve zarif enstrümanlarından biridir. Adı bile bir asalet taşıyan bu telli çalgının kökeni konusunda çeşitli rivayetler olsa da, genel kabul gören görüş, Mezopotamya ve Mısır medeniyetlerine kadar uzanan bir geçmişe sahip olduğudur. Antik dönemlerde de benzer formlarda kullanılan kanunun, günümüzdeki formunu aldığı yer ise büyük olasılıkla Orta Doğu coğrafyasıdır.

Deneyimlerime göre kanun, sadece bir müzik aleti değil, aynı zamanda bir kültür taşıyıcısıdır. Türk musikisinin yanı sıra Arap, Fars ve Ermeni müzik geleneklerinde de önemli bir yeri vardır. Bu coğrafi ve kültürel yayılımı göz önüne alındığında, kanunu tek bir millete mal etmek pek doğru olmaz. Ancak, modern kanun icracılığında ve repertuvarının gelişiminde Türk müziğinin payı büyüktür.

Özellikle Osmanlı İmparatorluğu döneminde kanun, saray musikisinin vazgeçilmez enstrümanlarından biri haline gelmiş, pek çok virtüöz yetiştirmiştir. Bu dönemde kanunun icra teknikleri de oldukça gelişmiştir. Örneğin,

1. yüzyılda yaşamış ve kanun icracılığında çığır açtığı düşünülen Kemankeş Kara Ali Ağa gibi isimler, kanuna kazandırdığı yeni tekniklerle onu daha da popülerleştirmiştir.

Kanunun Yapısı ve İşleyişi

Kanunun temel yapısını, genellikle ceviz veya benzeri sert ağaçlardan yapılan, trapez biçiminde, oldukça geniş bir gövde ve bu gövdeye gerilmiş olan yaklaşık 25 ila 27 tel oluşturur. Bu teller, bir çubuk yardımıyla çekilir ve her telin kendi başına bir sesi vardır. Sesin tınlamasını sağlayan en önemli unsurlardan biri ise, kanunun alt kısmında bulunan rezeneler adı verilen burgulardır. Bu rezeneler, tellerin gerginliğini ayarlamak için kullanılır.

Kanunun en dikkat çekici özelliklerinden biri, manyan adı verilen ve akort düzenini değiştiren küçük mandallardır. Bu mandallar sayesinde, kanun icracıları hızla farklı makamlara geçiş yapabilirler. Bir makamdan diğerine geçerken, bu mandalları kullanarak tellerin kısa bölümlerini kısaltır veya uzatırsınız. Bu özellik, kanunu Türk müziğinin makamsal zenginliğini icra etmek için ideal bir enstrüman yapar.

Kanun İcrasında Temel Teknikler

Kanun çalmak, el ve parmak hakimiyeti gerektiren, sabır isteyen bir süreçtir. Temel olarak iki elin işaret ve orta parmaklarına takılan mızrap adı verilen pena benzeri aparatlarla çalınır. Bu mızraplar, tellere vurarak sesi oluşturur.

Deneyimlerime göre, kanunun sesini zenginleştiren ve ona o kendine has tınıyı veren en önemli tekniklerden biri şef veya tremolo tekniğidir. Bu teknikte, telin bir kısmına işaret ve orta parmakla hızla vurularak, sürekli ve akıcı bir ses elde edilir. Bir diğer önemli teknik ise tirat adı verilen ve tellere hızlıca aynı anda vurarak daha dolgun bir ses elde etme yöntemidir.

Bunların dışında, çekme, vuruş, çekme-vuruş gibi farklı vuruş teknikleri de kanun icrasına çeşitlilik katar. Her bir tekniğin kendine özgü bir tınısı ve ifade gücü vardır. Kanun icracısının bu teknikleri ustaca kullanması, müziğe derinlik ve duygu katmasını sağlar.

Kanun Çalmayı Öğrenirken Dikkat Edilmesi Gerekenler

Eğer kanun çalmaya ilgi duyuyorsan, sana birkaç pratik önerim olabilir:

• Kaliteli Bir Kanun Seçimi: Başlangıç için çok pahalı olmayan ama yine de iyi bir tınıya sahip, işçiliği düzgün bir kanun tercih et. Başlangıçta ikinci el piyasasını da araştırabilirsin.
• Doğru Öğretmen Bulmak: Kanun gibi geleneksel bir enstrümanı öğrenirken, bu işin ehli bir öğretmenden ders almak en doğrusudur. Bir öğretmen, hem doğru temel teknikleri sana aktarır hem de hatalarını erkenden fark etmeni sağlar.
• Sabırlı Olmak ve Düzenli Pratik Yapmak: Kanun çalmayı öğrenmek zaman alır. Parmaklarının tellere alışması, mızrap hakimiyetini kazanman ve makamları anlaman için düzenli ve disiplinli bir pratik şart. Günde en az yarım saat pratik yapmaya çalış.
• Dinlemek: Farklı kanun icracılarının kayıtlarını dinlemek, sana ilham verebilir ve farklı çalma stillerini tanımana yardımcı olur. Hem geleneksel hem de modern kanun icralarını dinlemeni tavsiye ederim.
• Temel Nota Bilgisi: Türk müziğinin notasyon sistemi Batı müziğinden farklıdır. Kanun öğrenirken aynı zamanda Türk müziği nazariyatını da öğrenmek, makamları daha iyi anlamanı sağlayacaktır.

Kanun, gerçekten de büyülü bir enstrüman. Onu çalmak, hem zihinsel bir egzersiz hem de ruhsal bir doyum sağlıyor. Umarım bu bilgiler sana yardımcı olmuştur.