Büyükbaş hayvan zekatı nasıl hesaplanır?
Büyükbaş Hayvan Zekatı Nasıl Hesaplanır?
Büyükbaş hayvan zekatını hesaplamak aslında oldukça nettir, biraz pratikle kolayca oturur. Deneyimlerime göre, bu konuda kafa karışıklığı yaşayan çok insan var, o yüzden hemen konuya girelim.
Zekat Verilecek Hayvan Türleri ve Sayıları
Öncelikle, hangi büyükbaş hayvanların zekata tabi olduğunu bilmek gerek. Bu hayvanlar genellikle şunlardır:
- Sığırlar: Hem et hem de süt verimi için beslenenler zekata girer.
- Manda: Sığırlar gibi onlar da zekata tabidir.
- Camış: Benzer şekilde, camışlar da hesaba katılır.
Burada önemli olan, hayvanların ticaret amacıyla mı yoksa sadece kendi ihtiyacımız için mi beslendiğidir. Eğer hayvanlar ticari bir amaçla yetiştiriliyorsa, yani satılacaklarsa, bunlar "ticaret malı" sayılır ve diğer ticaret mallarının zekat hesaplanma usulüne göre değerlendirilir. Ancak, eğer hayvanları sadece sütü, eti veya gücü için besliyorsan, bu durumda "niyabeten zekat" dediğimiz başka bir usul devreye girer.
Genellikle zekata esas alınan, ticari niyeti olmayan hayvanlar için belirli bir sayı eşiği vardır. Bu eşik, hayvanların yaşına ve cinsiyetine göre değişir. Mezhepler arasında küçük farklılıklar olsa da, genel olarak sığırlar için zekatın başladığı sayılar şunlardır:
- 30-39 arası sığırda: Bir adet 1 yaşını bitirmiş dana veya düve.
- 40-59 arası sığırda: Bir adet 2 yaşını bitirmiş dana veya düve.
- 60 ve üzeri sığırda: Her 30 sığır için bir adet 1 yaşını bitirmiş dana veya düve, her 40 sığır için ise bir adet 2 yaşını bitirmiş dana veya düve verilebilir.
Bu sayılar, hayvanların tamamının aynı cins ve yaştan olması durumunda geçerlidir. Eğer süründe farklı yaşlarda hayvanlar varsa, hesaplama biraz daha detaylı olur. Ama genel prensip budur.
Zekatın Niteliği ve Nasıl Verildiği
Büyükbaş hayvan zekatı, genellikle sürünün içinden, yani zekatın vacip olduğu hayvanların cinsinden verilir. Örneğin, sığır sürün varsa, zekat olarak bir dana veya düve verirsin. Bu hayvanın belirli bir yaşta olması beklenir. Genellikle 1 yaşını tamamlamış olması yeterlidir.
Eğer sürüde o yaşta uygun hayvan yoksa, bir üst yaş grubundan hayvan verilmesi gerekebilir. Ancak bu durumda, verilen hayvanın değeri üzerinden hesaplama yapılır ve çıkan zekat miktarı nakit olarak da verilebilir. Önemli olan, zekat borcunun hakkıyla ödenmesidir.
Pratik bir öneri olarak, sürüdeki hayvanların yaşlarını ve cinsiyetlerini takip etmek için basit bir defter tutmak faydalı olacaktır. Bu, zekat zamanı geldiğinde işleri çok kolaylaştırır.
Zekat Miktarının Belirlenmesi (Nakit veya Hayvan)
Yukarıda belirtilen sayılara ulaştığında, zekat miktarı da belirlenmiş olur. Mesela, 30 sığırın varsa, bir adet 1 yaşını bitirmiş dana vermekle yükümlüsün. Eğer 60 sığırın varsa, iki adet dana vermen gerekir.
Eğer doğrudan hayvan vermek istemiyorsan veya süründe o yaşta hayvan yoksa, hesaplama devreye girer. Verilecek hayvanın güncel piyasa değeri belirlenir ve bu değer üzerinden zekat nisabı hesaplanır. Bu hesaplama, genellikle hayvanların toplam değerinin belirli bir oranı olarak yapılır. Ancak burada dikkat edilmesi gereken nokta, hayvanların kendi cinsinden ve yaşından verilmesinin öncelikli olduğudur.
Tecrübelerime göre, zekatı verirken en temiz yol, hayvanlarınızı satıp parasını zekat olarak vermektense, doğrudan o cinsten uygun olan hayvanı vermektir. Çünkü bu hem zekatın ruhuna daha uygun hem de bazen hayvan değerinin hesaplanmasındaki olası anlaşmazlıkların önüne geçer.
Hayvanların Değerlendirilmesi ve Zekatın Zamanlaması
Zekat, hangi mal olursa olsun, belirli bir süre elinde bulunduktan sonra vacip olur. Büyükbaş hayvanlar için de bu kural geçerlidir. Genellikle, zekatın vacip olması için hayvanların bir kamerî yıl boyunca (veya bazı görüşlere göre bir Hicri yıl) ticari olmayan bir niyetle (sadece süt, et, güç vb. için) beslenmiş olması gerekir.
Yani, örneğin, Ramazan ayında zekatını vermek isteyen birisi, o yıl Ramazan ayında sürüsündeki hayvanların durumunu dikkate almalıdır. Eğer hayvanları geçen sene Ramazan'dan önce almış ve bir seneden uzun süredir elinde bulunduruyorsa, zekat hesaplamasına dahil edilir.
Önemli bir ipucu: Sürünün büyüklüğünde veya hayvanların yaşlarında yıl içinde meydana gelen değişiklikler (doğumlar, ölümler, satışlar) zekat hesaplamasında göz önünde bulundurulur. Eğer zekatın vacip olduğu sürenin sonunda, sürünün sayısı vacip miktarına düşmüşse, zekat verilmez. Ama vacip miktarı oluşmuşsa ve bu durum bir kamerî yıl devam etmişse, zekat vermek gerekir.