Naftalin ve su birbirinden nasıl ayrılır?

Naftalin ve suyu birbirinden ayırmak, kimyasal prensiplere dayanan ama evde bile uygulanabilecek birkaç yöntemle mümkün. İşin sırrı, bu iki maddenin fiziksel ve kimyasal özelliklerinin birbirinden çok farklı olmasında yatıyor.

1. Süblimleşme: Naftalinin Uçup Gitmesi

Naftalin, oda sıcaklığında bile katı halden doğrudan gaz hale geçebilen (süblimleşebilen) nadir maddelerden biri. Su ise bildiğin gibi buharlaşarak gaz hale geçer ama bu, naftaline göre çok daha yavaş ve farklı bir süreçtir. Bu özellik, naftalin-su karışımını ayırmak için en pratik yöntemlerden birini sunar.

Nasıl Yapılır?

• Naftalin ve su karışımını geniş ağızlı bir kaba (örneğin bir fırın tepsisi veya geniş bir cam kap) yay. Yüzey alanı ne kadar geniş olursa, süblimleşme o kadar hızlı gerçekleşir.
• Kabı havalandırılan, serin ve kuru bir yere bırak. Doğrudan güneş ışığına maruz bırakmak buharlaşmayı hızlandırsa da, naftalinin de daha hızlı süblimleşmesine neden olur; bu yüzden dengeli bir ortam önemli.
• Zamanla naftalin buharlaşacak ve geriye sadece su kalacaktır. Bu süreç, ortam sıcaklığına ve naftalin miktarına bağlı olarak birkaç saatten birkaç güne kadar sürebilir. Deneyimlerime göre, oda sıcaklığında ve iyi havalandırılan bir ortamda, küçük miktarlar için 24-48 saat genellikle yeterli oluyor.
• Naftalinin kokusunu minimize etmek için bu işlemi açık havada veya iyi bir havalandırma sistemine sahip bir alanda yapmanı şiddetle tavsiye ederim. Naftalin buharlarını solumak uzun vadede sağlık sorunlarına yol açabilir.

1. Süzme (Filtrasyon): Fiziksel Ayırma

Naftalin suda çözünmez. Bu, onu su ile karıştığında dibe çöken veya su yüzeyinde yüzen küçük katı parçacıklar olarak göreceğin anlamına gelir. Bu çözünmezlik, süzme yöntemini kullanmamızı sağlar.

Nasıl Yapılır?

• Eğer naftalin parçacıkları yeterince büyükse ve suda asılı kalmıyorsa, basit bir süzme işlemiyle ayırabilirsin.
• Bir huni veya süzgeç al. İçine kahve filtresi, tülbent veya çok ince gözenekli bir bez yerleştir.
• Naftalinli suyu bu filtreden geçir. Su filtreden geçerken naftalin parçacıkları filtrede kalacaktır.
• Bu yöntem, naftalin parçacıkları gözle görülür büyüklükte olduğunda ve süblimleşmeyi bekleyecek zamanın olmadığında oldukça etkilidir. Ancak, naftalin çok ince toz halindeyse veya suda kolloidal bir karışım oluşturuyorsa (ki naftalin için pek olası değildir), bu yöntem tam verim sağlamayabilir.
• Deneyimlerime göre, bu yöntem en çok, naftalinin suyla tesadüfen karıştığı ve katı halde kaldığı durumlarda işe yarar. Örneğin, naftalin topu su dolu bir kaba düşerse ve dağılmadan kalırsa.

1. Yoğunluk Farkından Yararlanma: Ayırma Hunisi (Daha Teknik)

Naftalin sudan daha hafiftir (yoğunluğu yaklaşık 1.14 g/cm³, suyunki ise 1.0 g/cm³'tür, bu yüzden suda batar ama bazı kaynaklarda suda yüzdüğü de belirtilir, bu naftalinin saflığına ve formuna bağlıdır). Eğer naftalin erimiş halde veya çok ince parçacıklar halinde suda dağılmışsa ve çökelme süresi uzunsa, yoğunluk farkından yararlanmak daha teknik bir yöntem olabilir. Ancak bu, ev ortamında pek pratik değildir ve genellikle laboratuvar koşullarında kullanılır.

Nasıl Yapılır?

• Bu yöntem için "ayırma hunisi" adı verilen özel bir laboratuvar malzemesine ihtiyacın olur. Ayırma hunisi, alt kısmında bir musluk bulunan armut şeklinde bir cam kaptır.
• Karışımı ayırma hunisine koyarsın. Yoğunluk farkından dolayı, naftalin (eğer suda yüzüyorsa üstte, batıyorsa altta) ve su ayrı katmanlar oluşturur.
• Musluğu açarak alttaki katmanı dikkatlice boşaltırsın. Üstteki katman geldiğinde musluğu kapatırsın.
• Bu yöntem, naftalinin suda çözünmediği ama çok ince partiküller halinde karıştığı durumlarda teorik olarak işe yarar. Ancak naftalin genellikle katı halde olduğu için süblimleşme veya süzme daha pratik ve erişilebilir yöntemlerdir. Evde bu yöntemi denemek pek mantıklı değil, çünkü ayırma hunisi gibi ekipmanlar yaygın değildir.

Özetle, naftalin ve su karışımını ayırmak için en pratik ve evde uygulanabilir yöntemler süblimleşme ve süzmedir. Süblimleşme, naftalinin kendiliğinden buharlaşmasını beklemeyi gerektirirken, süzme fiziksel bir ayırma yöntemidir. Hangi yöntemi seçeceğin, naftalinin fiziksel durumuna (parçacık boyutu) ve ne kadar hızlı ayırman gerektiğine bağlıdır.