Gemi ile dünyanın çevresini dolaşarak dünyanın yuvarlak olduğunu kanıtlayan Gemici kimdir?

Dünyayı Dolaşarak Yuvarlaklığını Kanıtlayan Gemici: Gerçekler ve Efsaneler

Deneyimlerime göre, "dünyayı dolaşarak yuvarlak olduğunu kanıtlayan gemici kimdir?" sorusu sıkça kafa karışıklığı yaratır. Birçok kişi doğrudan Kristof Kolomb'u işaret eder, ancak bu doğru değil. Kolomb, batıya giderek Hindistan'a ulaşma fikrini savundu ve Atlantik'i geçti, fakat dünyayı dolaşmadı. Dünyanın yuvarlak olduğunu kanıtlayan ilk sefer, Ferdinand Macellan liderliğindeki seferdir.

Macellan'ın Büyük Yolculuğu: İlk Dünya Turu

Macellan, Portekizli olmasına rağmen İspanya Krallığı adına bu sefere çıktı. Amacı, batıdan Pasifik Okyanusu'na geçerek Baharat Adaları'na (bugünkü Endonezya'daki Maluku Adaları) ulaşmaktı. Bu, o dönemde hem coğrafi bilgi eksikliği hem de teknolojik yetersizlikler göz önüne alındığında inanılmaz cesur bir girişimdi.

• Başlangıç: Sefer, 1519'da beş gemi ve yaklaşık 270 mürettebatla İspanya'dan yola çıktı. Gemilerin isimleri: Trinidad (Amiral gemisi), San Antonio, Concepcion, Victoria ve Santiago.
• Zorluklar ve Kayıplar: Yolculuk boyunca mürettebat isyanları, açlık, hastalıklar ve sert hava koşullarıyla mücadele edildi. Özellikle Güney Amerika'nın güneyindeki geçit (daha sonra Macellan Boğazı olarak adlandırılacak) bulunana kadar yaşanan zorluklar akıl almazdı. Santiago fırtınada battı, San Antonio mürettebatının isyanıyla geri döndü.
• Macellan'ın Sonu: Macellan, 1521'de Filipinler'deki Mactan Adası'nda yerlilerle girdiği çatışmada hayatını kaybetti. Yani, bu büyük dünya turunu kendisi tamamlayamadı.
• Tamamlayan Kahraman: Seferi tamamlayan kişi, Macellan'ın yardımcısı Juan Sebastián Elcano'dur. Elcano, kalan tek gemi olan Victoria ile 1522'de İspanya'ya geri döndü. Başlangıçtaki 270 mürettebattan sadece 18 kişi sağ kalmıştı.

Bu sefer, dünyanın yuvarlak olduğunu pratik olarak kanıtlayan ilk yolculuktu. Batıya doğru giderek doğudan geri dönmek, düz dünya teorisini tamamen çürüttü.

Peki, Kolomb Neden Karıştırılıyor?

Kristof Kolomb'un "dünyanın yuvarlak olduğunu kanıtladığı" algısı oldukça yaygın. Bunun birkaç nedeni var:

• Batıya Yolculuk Fikri: Kolomb, dünyanın yuvarlak olduğu fikrine dayanarak batıya doğru giderek Asya'ya ulaşabileceğini savundu. O dönemde Avrupalıların çoğu dünyanın yuvarlak olduğunu biliyordu, ancak büyüklüğü ve batıda ne olduğu hakkında net bir bilgi yoktu. Kolomb'un cesareti, bu fikri eyleme dökmesinden kaynaklanıyordu.
• Yeni Dünya'nın Keşfi: Kolomb'un seferleri, Avrupa için "Yeni Dünya"nın (Amerika kıtası) keşfiyle sonuçlandı. Bu, tarihin akışını değiştiren çok daha büyük bir etki yarattığı için zihinlerde daha baskın bir yer edindi.
• Popüler Kültür: Filmler, kitaplar ve ders kitapları bazen konuyu basitleştirerek Kolomb'u "dünyanın yuvarlak olduğunu kanıtlayan" kişi olarak sunabilir. Ancak Kolomb sadece Atlantik'i geçti, dünyayı dolaşmadı.

Unutma ki, Kolomb'un amacı yeni bir kıta keşfetmek değil, bilinen bir kıtaya (Asya) farklı bir yoldan ulaşmaktı. Onun yaptığı, dünyanın yuvarlak olduğu fikrini eyleme geçirmekti, yuvarlaklığını "kanıtlamak" değildi.

Dünyanın Yuvarlaklığına Dair Bilgi ve Tarihsel Süreç

Aslında, dünyanın yuvarlak olduğu fikri Antik Yunan'dan beri biliniyordu.

• Antik Yunan: MÖ
  1. yüzyılda Pisagorcular, dünyanın yuvarlak olduğunu öne süren ilk düşünürlerdendi. MÖ
  2. yüzyılda Eratosthenes, dünyanın çevresini oldukça doğru bir şekilde hesaplamıştı. İskenderiye ve Syene'deki gölge uzunluklarını kullanarak yaptığı hesaplamalar, o dönemin şartlarında inanılmaz bir başarıydı. Eratosthenes'in hesapladığı çevre uzunluğu, günümüz değerlerine oldukça yakındır (yaklaşık %15'lik bir hata payı).
• Orta Çağ: Avrupa'da Orta Çağ'da kilisenin etkisiyle düz dünya teorisi yaygınlaşsa da, bilim insanları ve denizciler arasında dünyanın yuvarlak olduğu bilgisi varlığını sürdürdü. Özellikle Arap ve Fars coğrafyacılar, bu alanda önemli çalışmalar yapmışlardır.
• Rönesans ve Keşifler Çağı: Rönesans ile birlikte Antik Yunan bilgisi yeniden keşfedildi ve denizcilik teknolojilerindeki gelişmelerle birlikte uzun deniz yolculukları mümkün hale geldi. Macellan'ın seferi, bu bilginin pratik bir doğrulaması oldu.

Yani, Macellan'ın seferi dünyanın yuvarlak olduğunu "keşfetmedi", aksine bu yüzyıllardır bilinen gerçeği pratik olarak kanıtlayan ilk sefer oldu. Bu, bilginin teoriden pratiğe döküldüğü ve insanlık tarihindeki en büyük coğrafi başarılardan biri olarak kabul edilir. Bir dahaki sefere bu konuyu düşündüğünde, Macellan ve Elcano'nun hikayesini hatırla. Onlar, gezegenimizin gerçek şeklini somut bir şekilde gözler önüne seren kahramanlardır.