Helikopter hangi elektrik kaynağı ile çalışır?

Helikopterler Elektrik Kaynağı Kullanır mı?

Hemen konuya gireyim, helikopterler doğrudan elektrikle çalışmazlar. Yani bir elektrik fişine takıp uçurmaya kalksan, hayal kırıklığı yaşarsın. Helikopterlerin ana tahrik sistemi, bildiğimiz içten yanmalı motorlardır. Genellikle turboshaft motorlar kullanılır. Bu motorlar, jet motorlarının çalışma prensibine benzer; havayı sıkıştırır, yakıtla karıştırır, ateşler ve ortaya çıkan sıcak gazın türbini döndürmesiyle güç üretir. Bu güç de şaftlar aracılığıyla ana rotor ve kuyruk rotoruna aktarılır. Ana rotor helikopteri yukarı kaldırırken, kuyruk rotoru dönme momentini (tork etkisi) dengeleyerek helikopterin kontrolünü sağlar.

Peki, madem elektrikle çalışmıyor, neden böyle bir soru akla geliyor? Çünkü helikopterlerde elektrik, kritik sistemlerin çalışması için hayati öneme sahiptir. Yani ana tahrik için değil ama uçuşun devamlılığı ve güvenliği için vazgeçilmez bir enerji kaynağıdır. Tıpkı bir otomobilde motorun benzinle çalışıp, farların, radyoların, camların elektrikle çalışması gibi düşünebilirsin.

Helikopterlerde Elektrik Nereden Gelir ve Ne İçin Kullanılır?

Helikopterlerde elektrik üretimi, genellikle alternatörler (jeneratörler) aracılığıyla sağlanır. Bu alternatörler, helikopterin ana motoru veya bazen ayrı bir küçük yardımcı güç ünitesi (APU - Auxiliary Power Unit) tarafından tahrik edilir. Üretilen elektrik genellikle 28V DC (doğru akım) ve 115V AC (alternatif akım) olmak üzere farklı voltaj seviyelerinde olabilir. Peki, bu elektrik ne işe yarar?

• Aviyonik Sistemler: Kokpitte gördüğün tüm ekranlar, navigasyon sistemleri (GPS, VOR, ILS), iletişim radyoları, otopilot ve radar sistemleri tamamen elektrikle çalışır. Modern helikopterlerde bu sistemler o kadar entegredir ki, elektriksiz uçmak neredeyse imkansızdır. Deneyimlerime göre, bu sistemlerin her biri, güvenli bir uçuş için hayati öneme sahip.
• Aydınlatma: İç ve dış aydınlatmalar (iniş lambaları, seyir fenerleri, kabin ışıkları) elektrikle çalışır. Özellikle gece uçuşlarında bu, olmazsa olmazdır.
• Motor Çalıştırma: Motorları çalıştırmak için kullanılan starter motorları genellikle elektrikle beslenir. Büyük turboshaft motorları ilk harekete geçirmek için önemli miktarda güce ihtiyaç duyulur ve bu güç elektrik motorları tarafından sağlanır.
• Hidrolik Pompa ve Aktüatörler: Uçuş kontrol yüzeylerini (örneğin palaların açısını) hareket ettiren hidrolik sistemlerin pompaları genellikle elektrikle çalışır veya hidrolik basıncını kontrol eden valfler elektrikle kumanda edilir.
• Yardımcı Sistemler: Buzlanma önleme sistemleri (kanat ve pervane kenarlarını ısıtma), yakıt pompaları, iniş takımı mekanizmaları ve çeşitli sensörler de elektrik enerjisine bağımlıdır.

Yedekleme ve Güvenlik: Elektrik Kesintisi Durumunda Ne Olur?

Havada elektrik kesintisi, özellikle modern ve karmaşık helikopterler için ciddi bir durumdur. Bu yüzden yedekleme sistemleri çok önemlidir. Genellikle helikopterlerde birden fazla alternatör bulunur; biri arızalansa diğeri devreye girer. Ayrıca, kısa süreli elektrik kesintilerinde veya motor durduğunda kritik sistemlere güç sağlamak için bataryalar (aküler) bulunur. Bu bataryalar, acil durum aydınlatması, temel iletişim ve bazı kritik aviyonik sistemlere sınırlı bir süre güç sağlayabilir. Hatta bazı helikopterlerde, ana motorlar durduğunda hidrolik sistemlere kısa süreli güç sağlayabilen elektrikli hidrolik pompalar da bulunur.

Pratik bir ipucu olarak, bir helikopterin iniş öncesi veya kalkış sonrası kontrol listelerinde her zaman elektrik sistemlerinin ve yedekleme bataryalarının durumunun kontrol edilmesi yer alır. Çünkü güvenli bir uçuş için sadece motorun çalışması yeterli değildir; tüm yardımcı sistemlerin de sorunsuz çalışması gerekir. Yani helikopterler elektrikle uçmaz ama elektriksiz de uçamazlar.