Türkiyede kaç çeşit bitki örtüsü vardır?
Türkiye'nin Bitki Örtüsü: Çeşitliliğin Anatomisi
Türkiye, coğrafi konumu ve iklim çeşitliliği sayesinde inanılmaz bir bitki örtüsü zenginliğine sahip. Bu zenginliği rakamlarla ifade etmek gerekirse, ülkemizde yaklaşık 12.000’den fazla damarlı bitki türü bulunuyor ve bunların yaklaşık 3.000'i endemik, yani yalnızca Türkiye'ye özgü. Deneyimlerime göre, bu durum Türkiye'yi Avrupa'nın en zengin bitki örtüsüne sahip ülkelerinden biri yapıyor. Gelin bu çeşitliliğin ana hatlarına birlikte bakalım.
- Ormanlar: Yeşil Cennetin Farklı Tonları
Türkiye'nin ormanları, ülkenin bitki örtüsü kompozisyonunda büyük bir yer tutar. Orman varlığımız yaklaşık 23 milyon hektar civarında ve bu alanlar Ege'den Doğu Karadeniz'e kadar farklı ekosistemleri barındırır.
- Akdeniz Ormanları: Özellikle kıyı bölgelerinde karşılaştığın kızılçam (Pinus brutia), makilik alanların ana taşıyıcıdır. Bunların yanı sıra fıstık çamı, sandal, mersin, zakkum gibi türler de Akdeniz ikliminin sıcaklığını sever. Yangınlara karşı dayanıklı kızılçam, Akdeniz'in simge ağaçlarından biridir.
- Karadeniz Ormanları: Nemli ve bol yağışlı iklimin etkisiyle burada çok farklı bir tabloyla karşılaşırsın. Kayın (Fagus orientalis), kestane (Castanea sativa), gürgen, meşe türleri (Quercus spp.) ve özellikle Doğu Karadeniz'in yüksek kesimlerinde ladin (Picea orientalis) ve köknar (Abies nordmanniana) gibi iğne yapraklılar ön plandadır. Bu ormanların zengin bir alt florası da vardır; eğrelti otları, yosunlar ve bol miktarda sarmaşık türüyle adeta bir yeşil örtü halindedirler.
- İç Anadolu ve Doğu Anadolu Ormanları: Bu bölgelerde karasal iklimin etkisiyle ormanlar daha seyrek ve genellikle daha çok çam türlerinden (karaçam - Pinus nigra, sarıçam - Pinus sylvestris) oluşur. Yüksek rakımlarda ardıç (Juniperus spp.) ve sedir (Cedrus libani) de önemli yer tutar. Bu alanlarda ormanlar, step ve bozkırlarla iç içe geçer.
Eğer bir ormana gittiğinde, ağaçların altındaki bitki örtüsüne dikkat et. Özellikle Karadeniz ormanlarında yer örtüsü çok katmanlıdır ve farklı dönemlerde farklı renkler sunar.
- Maki ve Garigler: Akdeniz'in Dayanıklı Gardiyanları
Akdeniz ikliminin tipik bitki örtüsü olan maki ve garigler, kuraklığa ve sıcağa karşı inanılmaz dirençlidirler.
- Maki: Genellikle bodur, çalı formundaki yaprak dökmeyen ağaç ve çalılardan oluşur. Mersin, kocayemiş, menengiç, defne, zeytin, sakız gibi türler maki topluluklarının önde gelen elemanlarıdır. İzmir'in körfez çevresinde, Antalya'nın kıyı şeritlerinde bolca görürsün.
- Garig: Maki türlerinin daha da cılızlaştığı, daha kurakçıl ve dikenli formlarıdır. Lavanta, kekik, adaçayı gibi aromatik bitkilerle zenginleşir. Bunlar genellikle tahrip olmuş makilerin yerini alır.
Bu alanları ziyaret ettiğinde, bitkilerin kokusunu içine çekmeyi unutma. Kekik ve adaçayının verdiği ferahlık hissi, bu coğrafyanın bir hediyesidir.
- Step ve Bozkırlar: İç Anadolu'nun Kuru Güzelliği
Türkiye'nin iç kesimlerinde, özellikle İç Anadolu ve Doğu Anadolu'nun alçak kesimlerinde step veya bozkır adı verilen bitki örtüsü hakimdir. Bu alanlar, yazları kurak ve sıcak, kışları ise soğuk ve kar yağışlıdır.
- Tipik Step Elemanları: Bu ekosistemin ana bitkileri, kuraklığa dayanıklı, genellikle otsu ve alçak boylu çalı formundaki türlerdir. Yavşan otu (Artemisia spp.), geven türleri (Astragalus spp.), ayrık otu (Agropyron repens), çeşitli yumrulu ve soğanlı bitkiler burada yaygındır. Bu bitkilerin çoğu, kurak dönemi toprak altında yumru veya soğan halinde geçirir, yağışlar başladığında hızla yeşerir.
- Gelişimi: Tarımsal faaliyetler ve aşırı otlatma nedeniyle step alanları genellikle doğal yapısını yitirmiş olabilir. Ancak doğru yönetildiğinde, pek çok özel türü barındırabilir.
Bahar aylarında step alanlarının yeşermeye başladığını görmek, sanki bir sihir gibi. Mevsiminde açan gelincikler, papatyalar bu kurak ortama renk katar.
- Yüksek Dağ Ekosistemleri: Zirvenin Saklı Hazineleri
Türkiye'nin yüksek dağlık bölgeleri, kendine has ve oldukça özgün bir bitki örtüsüne sahiptir. Rakım arttıkça değişen sıcaklık ve yağış koşulları, burada farklı yaşam formlarını ortaya çıkarır.
- Alpin Çayırlar: Yüksek rakımlarda, orman sınırının üzerinde geniş otlaklar bulunur. Bu çayırlar, ilkbahar ve yaz aylarında rengarenk çiçeklerle bezenir. Yüksek dağ laleleri, süsenler ve çeşitli kır çiçekleri bu ekosistemin parçasıdır.
- Yüksek Rakım Çalıları ve Ağaçları: Orman sınırına yakın yerlerde bodur ardıçlar, dağ çamları ve bazı geven türleri görülebilir. Bu bitkiler, sert kış koşullarına ve güçlü rüzgarlara karşı adaptasyon geliştirmiştir.
Eğer bir dağa tırmanırsan, farklı yükseltilerde bitki örtüsünün nasıl değiştiğini gözlemlemek ilginç olacaktır. Her yükseltinin kendine ait bir karakteri vardır.
Türkiye'nin bitki örtüsü çeşitliliği, sadece bu ana gruplarla sınırlı değil. Sulak alanlar, göl kenarları, steplerin kesiştiği alanlar, hatta şehir içlerindeki küçük yeşil alanlar bile kendi içinde birer ekosistemdir ve farklı türleri barındırır. Bu zenginliği korumak ve anlamak, bizler için büyük bir sorumluluk.