Mizan borç alacak nedir?

Mizan Borç Alacak Nedir?

Mizan, muhasebenin temel taşlarından biri. Basitçe söylemek gerekirse, bir işletmenin belirli bir tarihteki tüm mali durumunu gösteren bir tablodur. Borç ve alacak hesaplarının dengelenip dengelenmediğini kontrol etmeni sağlar. Muhasebe kayıtlarının doğruluğunu teyit etmek için olmazsa olmaz bir araç.

Mizan Neden Önemli?

Deneyimlerime göre, birçok kişi mizanı sadece bir belge olarak görüyor ama aslında işletmenin sağlığının göstergesi. Bir şirketin kasasında ne kadar para var, kimlere ne kadar borcu var, kimlerden alacağı var gibi temel soruların cevabını mizan verir. Bu bilgiler olmadan sağlıklı kararlar alman imkansız.

Örneğin, bir işletmenin 31 Aralık 2023 tarihi itibarıyla mizanını eline aldığını düşün. Bu mizan sana şunu gösterir:

• Varlıklar: Kasa, banka, alacaklar, stoklar, demirbaşlar gibi şirketin sahip olduğu her şey. Diyelim ki kasada 50.000 TL var, bankada 200.000 TL, müşterilerden alacağın 150.000 TL.
• Borçlar ve Özkaynaklar: Tedarikçilere borçlar, banka kredileri, ödenecek vergi ve SGK primleri, şirketin sermayesi gibi dışarıdan gelen kaynaklar ve sahiplerinin şirkete koyduğu paralar. Diyelim ki tedarikçilere 100.000 TL borcun, banka kredin 250.000 TL, sermayen 300.000 TL.

Temel muhasebe denklemi şudur:

Varlıklar = Borçlar + Özkaynaklar

Mizanda bu denkliğin her zaman sağlanması gerekir. Eğer senin örneğinde varlıkların toplamı (50.000 + 200.000 + 150.000 = 400.000 TL) borç ve özkaynakların toplamına (100.000 + 250.000 + 300.000 = 650.000 TL) eşit değilse, bir yerde hata var demektir.

Mizan Türleri ve Kullanım Alanları

Mizan dediğimizde aklına tek bir şey gelmesin. Farklı amaçlar için farklı mizanlar hazırlanır:

1. Yansıtma (Tek Düzen Hesap Planı) Mizani:

Bu mizan, muhasebe kayıtlarının doğruluğunu kontrol etmek için kullanılır. Muhasebe sistemindeki tüm hesapların borç ve alacak bakiyelerini listeler. Eğer tüm hesapların borç ve alacak toplamları birbirine eşitse, bu, kayıtların matematiksel olarak doğru olduğunu gösterir. Örneğin, bir gider faturasını kaydettiğinde, ilgili gider hesabına borç, ilgili varlık veya borç hesabına da alacak olarak işlenir. Yansıtma mizani, bu çift girişli kayıtların dengesini kontrol eder.

1. Mizan (Dönem Sonu) Mizani:

Bu mizan, genellikle dönem sonunda (aylık, üç aylık, yıllık) hazırlanır. Yansıtma mizani üzerine ek olarak bazı düzeltme kayıtları (amortismanlar, karşılıklar vb.) yapıldıktan sonra son halini alır. Bu mizan, şirketin o dönemdeki net kar veya zararını hesaplamak ve mali tabloları (bilanço, gelir tablosu) hazırlamak için temel oluşturur. Diyelim ki elindeki yansıtma mizani 10.000 TL'lik bir tutarsızlık gösteriyor. Bu durumda, muhasebe kayıtlarını tek tek inceleyip hatayı bulman gerekir. Bu hata, bir kalemin yanlış hesaba işlenmesi veya bir işlemin unutulması olabilir.

Mizan Hazırlarken Dikkat Edilmesi Gerekenler ve Pratik İpuçları

Mizan hazırlamak sadece rakamları toplamak değil. İşte sana birkaç deneyimimden süzülmüş ipucu:

• Hesap Planını İyi Tanı: Hangi hesabın borç tarafına, hangisinin alacak tarafına yazılacağını bilmek şart. Gelir hesapları genellikle alacak bakiyesi, gider hesapları borç bakiyesi verir. Varlıklar borç, kaynaklar alacak bakiyesi verir.
• Anlık Kontroller Yap: Mizanı dönem sonunu bekleyip topluca kontrol etmek yerine, her işlem sonrası veya haftalık olarak küçük kontroller yapmak, olası hataları erkenden yakalamana yardımcı olur.
• Rakamları Doğrula: Mizanındaki bir rakamın gerçekle örtüşüp örtüşmediğini kontrol et. Kasa bakiyesini fiziki sayımla, banka bakiyesini ekstreyle karşılaştır.
• Sorunlu Hesaplara Odaklan: Eğer mizanında bir tutarsızlık varsa, özellikle hareketli veya karışık hesaplara (örneğin, birden çok müşteriye veya tedarikçiye ait hesaplar) odaklan.
• Tek Düzen Hesap Planı'na Uyum: Türkiye'de uygulanan Tek Düzen Hesap Planı'na uygun hareket etmek, hesapları doğru sınıflandırmanı ve mizanı doğru hazırlamanı sağlar.
• Yazılım Kullanımı: Muhasebe yazılımları, mizan hazırlama sürecini büyük ölçüde otomatikleştirir ve insan hatası riskini azaltır. Ancak yazılımın doğru çalıştığından emin olmak için yine de temel bilgilerin olmalı.

Unutma, mizan sadece bir tablo değil, işletmenin finansal durumunu anlatan bir hikaye. Bu hikayeyi doğru okuyup anlamak, başarılı bir iş yönetimi için kritik öneme sahip.