Ermeniler hangi antlaşma ile doğudaki emellerinden vazgeçtiler?

Tarih boyunca Ermenilerin Doğu Anadolu'daki siyasi ve toprak iddiaları birçok antlaşma ve savaşla şekillenmiştir. Özellikle Osmanlı İmparatorluğu'nun dağılma sürecinde yaşanan gelişmeler, bu bölgedeki güç dengesini önemli ölçüde değiştirmiştir. Peki Ermeniler, hangi antlaşma ile doğudaki emellerinden vazgeçtiler? Bu sorunun cevabı, tarihin derinliklerinde gizli olan bir dizi diplomatik sürecin sonucunda ortaya çıkmaktadır.

Gümrü Antlaşması Nedir?

Gümrü Antlaşması, 3 Aralık 1920 tarihinde imzalanan ve Ermenistan ile Türkiye arasında yapılan bir barış antlaşmasıdır. Bu anlaşma, Ermenistan'ın Doğu Anadolu'daki toprak iddialarından resmen vazgeçmesini sağlamıştır. I. Dünya Savaşı sonrası başlayan çatışmalar sırasında Ermenistan, Doğu Anadolu'nun büyük bir kısmını işgal etmeye çalışmıştı. Ancak Türk Kurtuluş Savaşı'nın ilerlemesi ve TBMM güçlerinin başarıları, Ermenistan'ın bu planlarını boşa çıkarmıştır.

Gümrü Antlaşması kapsamında Ermenistan, Kars, Ardahan ve Batum gibi bölgeler üzerindeki hak iddialarından vazgeçmiştir. Ayrıca, iki ülke arasında dostane ilişkilerin kurulması hedeflenmiştir. Bu antlaşma, Lozan Antlaşması'nın da temelini oluşturmuştur. Gümrü Antlaşması'nın imzalanmasıyla birlikte, Doğu Anadolu'da uzun süreli bir barış döneminin kapıları açılmıştır.

Ermenistan'ın Doğu Anadolu Üzerindeki Tasarıları

Ermenilerin Doğu Anadolu'ya yönelik tasarıları, 19. yüzyılın sonlarına kadar dayanmaktadır. Özellikle Rus İmparatorluğu'nun desteğiyle Ermenistan, Osmanlı topraklarında bağımsız bir devlet kurma hayalleri beslemiştir. I. Dünya Savaşı sırasında bu tasarılar daha da somutlaşmış ve Ermenistan, Doğu Anadolu'nun geniş alanlarını kendi sınırları içine almayı planlamıştır.

Ancak Kurtuluş Savaşı sürecinde Türk milletinin direnişi ve Mustafa Kemal Atatürk önderliğindeki zaferler, bu tasarıların gerçekleşmesini engellemiştir. Gümrü Antlaşması, Ermenistan'ın bu tür iddialarından vazgeçmesini zorunlu kılmıştır. Böylece Doğu Anadolu'nun geleceği kesin olarak belirlenmiş ve bölgenin Türk milletinin elinde kalması sağlanmıştır.

Sonuç olarak, Ermenilerin doğudaki emellerinden vazgeçmelerini sağlayan antlaşma, Gümrü Antlaşması olmuştur. Bu anlaşma, sadece bir sınır düzenlemesi değil, aynı zamanda Türk milletinin bağımsızlık mücadelesinin önemli bir kazanımıdır. Tarihin akışını değiştiren bu diplomatik süreç, bugün bile Türkiye'nin coğrafi ve siyasi bütünlüğünü korumasında büyük bir öneme sahiptir.