Kaç tane sahih hadis var?

Sahih Hadis Sayısı: Gerçekler ve Yanılgılar

Bu sorunun cevabı, aslında sorunun nasıl sorulduğuna göre değişir. Çünkü "sahih" kelimesinin farklı anlamları var ve hadis ilmi de kendi içinde çok katmanlı. Eğer "sahih" derken, en üst düzeyde güvenilirlik ve sağlamlık kriterlerine göre tasnif edilmiş, en mutber hadis kitaplarında yer alan rivayetleri kastediyorsan, o zaman sayı vermek oldukça zor ve yanıltıcı olur.

Bunun birkaç sebebi var:

• Hadislerin Farklı Tasnif Yöntemleri: Hadis alimleri, rivayetlerin sıhhatini belirlemek için çok detaylı ve karmaşık yöntemler geliştirmişlerdir. Bu yöntemlere göre bir hadis, bir alim tarafından "sahih" kabul edilirken, başka bir alim tarafından farklı bir açıdan zayıf görülebilir. Bu durum, sayıları sürekli değişken kılar.
• Mevzu Hadisler ve Uydurmalar: Tarih boyunca İslam'a ve Hz. Peygamber'e (s.a.s.) karşı yapılan en büyük sabotajlardan biri, hadis uydurmak olmuştur. Sahih hadisleri ayırt etmek, işte tam da bu yüzden büyük önem taşır. Bu uydurma hadisler, zamanla bazı kitaplara sızmış olsa da, hadis alimleri bu konuda çok titiz çalışmışlardır.
• Tekrarlar ve Farklı Rivayetler: Aynı konudaki hadisler, farklı sahabelerden, farklı zamanlarda ve farklı ifadelerle rivayet edilmiş olabilir. Bir hadis metnini sayarken, bu tekrarları ve farklı rivayetleri nasıl ele aldığın da sayıyı etkiler.

Deneyimlerime göre, bu konuda en sık karşılaştığım yanılgılardan biri, "sahih hadis" denince akla doğrudan Buhari ve Müslim'in eserlerinin gelmesidir. Evet, bu iki eser, İslam dünyasında en güvenilir kabul edilen hadis koleksiyonlarıdır ve içlerindeki hadislerin büyük çoğunluğu sahih kabul edilir. Ancak, sahih hadis sadece bu iki kitaptan ibaret değildir.

Buhari ve Müslim'in Sahih Kitapları: Temel Kaynaklar

Buhari'nin Sahih'i ve Müslim'in Sahih'i, hadis ilminin zirve eserleridir. Bu eserlerdeki hadislerin tamamının "sahih" olduğu kabul edilse de, bu "sahih" kelimesinin altındaki derinlikleri anlamak gerekir. Rivayet zincirindeki her ravînin (hadisi aktaran kişinin) hem ezberinin güçlü olması hem de adil olması, adeta bir dedektif titizliğiyle incelenmiştir.

Bu iki eserdeki hadis sayısı konusunda kesin rakam vermek zor olsa da, genel bir fikir vermek gerekirse:

• Buhari'nin Sahih'i: Yaklaşık 7.275 hadis içerir (mükerrer sayılarla birlikte). Mükerrerleri çıkarırsak bu sayı daha da düşer.
• Müslim'in Sahih'i: Yaklaşık 4.000 civarı hadis içerir (mükerrer sayılarla birlikte). Yine mükerrerleri çıkarırsak bu sayı azalır.

Ancak unutmamak gerekir ki, bu sadece bu iki eserin toplamı. Sahih hadisler başka kaynaklarda da bulunur.

Sahih Hadis Sayısı: Neden Kesin Bir Rakam Yok?

Gördüğün gibi, "sahih hadis sayısı şudur" diye kesin bir rakam vermek, hadis ilminin doğasına aykırıdır. Çünkü:

• Farklı Hadis İmamlarının Kriterleri: Ahmed bin Hanbel, Malik bin Enes, Tirmizi, Nesai gibi diğer büyük hadis imamlarının da kendi "sahih" kabul ettikleri hadisler vardır. Bu imamların kriterleri, Buhari ve Müslim'den bazı noktalarda farklılık gösterebilir.
• Hadislerin "Dereceleri": Hadisler sadece "sahih" ve "zayıf" diye ikiye ayrılmaz. "Hasen", "maktu", "mürsel" gibi farklı derecelendirmeler de vardır. Bazen "hasen" bir hadis, sahih hadis kadar delil olarak kullanılır. Bu da sayıyı daha da karmaşık hale getirir.
• Hadislerin "İsnadı" ve "Metni": Bir hadisin sahihliği, hem rivayet zincirinin (isnad) sağlamlığına hem de metnin anlam bütünlüğüne bağlıdır. Bazen isnadı sağlam olan bir hadisin metninde anlaşılmayan bir durum olabilir.

Bu nedenle, eğer sana "sahih hadislerin sayısı tam olarak şudur" diyen birisiyle karşılaşırsan, bu konuda biraz daha sorgulayıcı olmanı öneririm.

Pratik Öneriler: Sahih Hadisleri Anlamak ve Uygulamak

Peki, sen bu karmaşık konuyu nasıl anlayabilir, sahih hadisleri nasıl hayata geçirebilirsin?

• Güvenilir Kaynaklara Başvur: Hadis öğrenirken mutlaka alanında uzmanlaşmış, güvenilir alimlerin eserlerine ve açıklamalarına başvur. Özellikle Buharî ve Müslim şerhleri bu konuda sana rehberlik edecektir.
• Hadis Meallerini Dikkatli Oku: Günümüzde birçok meal ve hadis çevirisi mevcut. Ancak çeviri yaparken, orijinal Arapça metnin ruhunu ve anlamını ne kadar yansıttığına dikkat et. Farklı mealleri karşılaştırmak faydalı olabilir.
• Bağlamı Anlamaya Çalış: Bir hadisin tek bir cümlesini alıp, kendi kafana göre yorumlamak yerine, hadisin geçtiği tüm rivayetleri, hadisin indiği dönemi, Hz. Peygamber'in (s.a.s.) o anki durumunu anlamaya çalış. Bu, hadisin doğru anlaşılması için kritik öneme sahiptir.
• "Bana Söylenenleri Aktarıyorum" İlkesi: Hadis alimleri, bir hadisi aktarırken "bana şöyle rivayet olundu" gibi ifadeler kullanır. Bu, onların kişisel görüşleri değil, duyduklarını aktardıkları anlamına gelir. Bu ilkeyi kendi hayatında da benimseyerek, duyduğun her şeyi doğruymuş gibi kabul etmeden, araştırarak yaymaya gayret göster.
• Sahabe Hayatını İncele: Hz. Peygamber'in (s.a.s.) hayatını en iyi bilenler sahabelerdir. Onların yaşantılarını, hadislerle nasıl amel ettiklerini incelemek, hadislerin pratik uygulaması konusunda sana çok şey katacaktır.

Unutma ki, hadis ilmi, derin bir okyanustur. Bu okyanusta kaybolmak yerine, doğru gemiye binerek, bilgili kaptanların rehberliğinde ilerlemeye çalışmak en doğrusudur.