Kohlberg'in ahlak gelişim evreleri kaç tanedir?

Ahlaki değerler, toplumun temel taşlarından biridir ve bireylerin davranışlarını yönlendiren önemli bir pusuladır. Peki, ahlaki değerlerimiz nasıl gelişir? Bu sorunun cevabını arayan birçok psikolog ve filozof olmuştur. Bu kişilerden biri de, ahlak gelişimini evreler halinde açıklayan Lawrence Kohlberg'dir. Kohlberg'in ahlak gelişim teorisi, psikoloji alanında önemli bir yere sahiptir ve bireylerin ahlaki muhakeme süreçlerini anlamamıza yardımcı olur. Gelin, Kohlberg'in ahlak gelişim evrelerine yakından bakalım.

Kohlberg'in Ahlak Gelişimi Teorisi Nedir?

Kohlberg, ahlak gelişiminin belirli evrelerden geçtiğini ve bu evrelerin evrensel olduğunu savunmuştur. Teorisini, bireylerin ahlaki ikilemlerle karşı karşıya kaldığı durumlarda nasıl düşündüklerini inceleyerek geliştirmiştir. Kohlberg'e göre, ahlaki gelişim, bilişsel gelişimle paralel ilerler ve bireyler daha karmaşık ahlaki muhakemeler yapabildikçe daha yüksek evrelere ulaşırlar.

Kohlberg'in teorisi üç ana düzeyden ve her düzeyde ikişer evreden oluşur. Bu düzeyler ve evreler, bireyin ahlaki değerleri nasıl algıladığını ve kararlarını nasıl verdiğini gösterir. Şimdi bu evreleri daha detaylı inceleyelim.

Ahlak Gelişiminin Evreleri

1. Gelenek Öncesi Düzey

Bu düzey, genellikle çocukluk dönemini kapsar ve ahlaki kararların sonuçlarına odaklanılır. Birey, ceza ve ödül mekanizmalarına göre hareket eder.

• 1. Evre: Ceza ve İtaat Yönelimi: Bu evrede, birey cezadan kaçınmak için kurallara uyar. Doğru ve yanlış, otorite figürlerinin (ebeveynler, öğretmenler vb.) koyduğu kurallara göre belirlenir.
• 2. Evre: Araçsal İlişkiler Yönelimi: Bu evrede, birey kendi çıkarlarını gözetir ve "Sen benim sırtımı kaşı, ben de seninkini kaşıyayım" prensibiyle hareket eder. Karşılıklı fayda esastır.

2. Geleneksel Düzey

Bu düzey, ergenlik ve yetişkinliğin başlarını kapsar. Birey, toplumsal beklentilere ve kurallara uyum sağlamaya odaklanır.

• 3. Evre: Kişiler Arası Uyum Yönelimi: Bu evrede, birey başkaları tarafından kabul görmek ve onaylanmak ister. "İyi çocuk" olmak önemlidir ve başkalarının beklentilerini karşılamak önceliklidir.
• 4. Evre: Yasa ve Düzen Yönelimi: Bu evrede, birey toplumsal düzeni korumak için yasalara ve kurallara uyar. Kuralların sorgulanması yerine, mutlak itaati savunulur.

3. Gelenek Sonrası Düzey

Bu düzey, yetişkinliğin ilerleyen dönemlerini kapsar ve ahlaki kararların evrensel prensiplere dayandırıldığı bir aşamadır.

• 5. Evre: Sosyal Sözleşme Yönelimi: Bu evrede, birey yasaların ve kuralların toplumsal uzlaşımlar sonucu oluşturulduğunu ve değiştirilebileceğini kabul eder. İnsan hakları ve adalet gibi değerler ön plandadır.
• 6. Evre: Evrensel Ahlak İlkeleri Yönelimi: Bu evrede, birey kendi vicdanına dayanarak evrensel ahlak ilkelerine (adalet, eşitlik, insan hakları vb.) göre hareket eder. Bu ilkeler, yasaların ve toplumsal normların üzerinde tutulur.

Kohlberg'in ahlak gelişim evreleri, bireylerin ahlaki muhakeme süreçlerini anlamak için önemli bir çerçeve sunar. Her ne kadar eleştiriler olsa da, bu teori, ahlaki değerlerin nasıl geliştiği ve bireylerin ahlaki kararlarını nasıl verdikleri konusunda bize değerli bilgiler sağlamaktadır.