Islam'a göre caiz ne anlama gelir?
İslam’da Caiz Olmak: Ne Demek ve Neye Göre Belirlenir?
Islam’da "caiz" kelimesi, bir şeyin dinen helal ve meşru olduğunu ifade eder. Yani, Allah’ın razı olduğu, yasaklamadığı ve yapılmasında bir sakınca görmediği şeyler caizdir. Bu kavram, günlük hayatımızdan tutun da önemli kararlarımıza kadar birçok alanda bize yol gösterir. Peki, bir şeyin caiz olup olmadığını nasıl anlarız? Temelde Kur’an-ı Kerim ve Sünnet (Hz. Muhammed’in sözleri, fiilleri ve onayları) bu belirleyicilerdir.
- Helal ve Haram Kavramları: Caizliğin Temel Taşı
Her şeyin kökeninde helal ve haram ayrımı yatar. Bir şeyin caiz olması, öncelikle haram kılınmamış olmasıyla mümkündür. Allah Teâlâ, Kur’an-ı Kerim’de bazı şeyleri açıkça haram kılmıştır. Bunların başında ise şunlar gelir:
- Domuz eti: (Bakara Suresi,
- ayet) Bu kesin bir yasaktır.
- Kan: (Bakara Suresi,
- ayet) Akan kanın tüketilmesi haramdır.
- Ölü hayvan eti: (Bakara Suresi,
- ayet) Meşru bir şekilde kesilmeyip ölmüş hayvanların etleri haramdır.
- Alkol: (Maide Suresi,
- ayet) Tüm sarhoş edici maddeler haramdır.
- Faiz: (Bakara Suresi,
- ayet) Faiz almak ve vermek haramdır. Faizin haramlığına dair birçok ayet ve hadis bulunmaktadır. Örneğin, "Faiz yiyenler, ancak şeytanın çarpmasıyla yıkılmış kimse gibi kalkanlar. Bu, onların 'Alım satım da ancak faiz gibidir' demelerinden dolayıdır. Oysa Allah alışverişi helal, faizi ise haram kılmıştır." (Bakara, 275)
Bu yasakların yanı sıra, Allah’ın haram kılmadığı her şey ise genel olarak "caiz" veya "helal" kabul edilir. Ancak bu, düşüncesizce hareket etmek anlamına gelmez.
- Niyetin Önemi ve Kaynakların Meşruiyeti
Bir eylemin veya kazancın caiz olması için sadece haram kılınmamış olması yetmez, aynı zamanda niyetin de helal olması gerekir. Örneğin, bir malı satarken yapılan hile, aldatma veya aşırı yalan söylemek, kazancı haramlaştırır ve dolayısıyla o işin caiz olmadığını gösterir. Deneyimlerime göre, bir işte başarılı olmanın en önemli unsurlarından biri, o işi yaparken Allah’ı razı edecek bir niyet taşımaktır.
Bu bağlamda, kazancımızın helal olup olmadığını sorgulamak da son derece önemlidir. Günümüzde bankacılık sistemlerindeki faiz uygulamaları, sigorta poliçeleri, bazı yatırım araçları gibi konular, Müslümanlar için üzerinde düşünülmesi gereken alanlardır. Bu konularda şüpheye düştüğümüzde, konunun uzmanı ilim ehli kişilere danışarak doğru yolu bulmak gerekir. Unutmayalım ki, Hz. Muhammed (SAV) de kazancın helal olmasının önemine defalarca vurgu yapmıştır. Bir hadiste şöyle buyrulur: "Helal lokma kazanmak, farzdan sonra en faziletli ibadettir."
- Günlük Hayatta Caiz Olana Dikkat Etmek: Pratik Öneriler
Peki, bu bilgileri günlük hayatımıza nasıl yansıtabiliriz? İşte sana birkaç pratik öneri:
- Alışveriş yaparken: Aldığın ürünün helal mi, haram mı olduğuna dikkat et. Özellikle gıda ürünlerinde "helal sertifikası" olup olmadığını kontrol etmek iyi bir başlangıçtır. Ürünün içeriğini incelemekten çekinme. Örneğin, alkol içeren bir gıda ürünü veya domuz yağı kullanılan bir ürün caiz değildir.
- Kazanç elde ederken: Yaptığın işin, aldığın maaşın veya kazandığın paranın helal yollardan elde edildiğinden emin ol. Kumar, spekülatif piyasalar gibi haram olduğu kesinleşmiş yöntemlerden uzak dur. Örneğin, bir şirket çalışanısın ve şirketin ana faaliyet alanı haram üzerine kuruluysa, orada çalışmanın caizliği tartışmalı hale gelir.
- Yeme-İçme Konusunda: Bir lokantada yemek yiyeceksen, mekanın helal kesim yaptığından ve alkol servis etmediğinden emin olmaya çalış. Bu, özellikle restoran seçimi yaparken dikkate alınması gereken bir husustur.
- Tüketim Alışkanlıkları: Hobilerimiz veya harcamalarımız da caiz sınırlar içinde olmalıdır. Örneğin, aşırı israf, başkasının hakkına tecavüz anlamına gelebilecek her türlü davranış caiz değildir.
Unutmamalıyız ki, İslam dini bir kolaylık dinidir ve bize hayatı zorlaştırmaz. Caiz olanı öğrenmek ve uygulamak, hem bu dünyada huzurlu yaşamamızı sağlar hem de ahirette bizi kurtuluşa erdirir. Önemli olan, öğrenmeye açık olmak, şüphelilerden kaçınmak ve her daim Allah’ın rızasını gözetmektir.