🗞️ Manisa Haber

Fiil kökü örnekleri nelerdir?

13 Haziran 2025 Manisa Haber

Fiil Kökü Nedir ve Nasıl Bulunur?

Fiil kökleri, bir fiilin anlamını taşıyan en temel parçasıdır. Türkçede fiillerin kökleri genellikle tek hecelidir ve fiilin ne anlama geldiğini doğrudan ifade eder. Örneğin, gel- fiilinin kökü gel'dir. Bu köke "-di", "-iyor", "-ecek" gibi ekler getirerek farklı zaman ve şahıslara göre çekimleyebiliriz.

Deneyimlerime göre, fiil kökü bulmanın en pratik yolu, fiilden "-mek" veya "-mak" mastar ekini çıkardıktan sonra kalan kısmı incelemektir. Eğer kalan kısım tek başına bir anlam ifade ediyorsa ve fiilin temel eylemini karşılıyorsa, işte o sizin fiil kökünüzdür.

Fiil Kökü Örnekleri ve Çeşitleri

Fiil kökleri, yapılarına göre basit ve türemiş olmak üzere ikiye ayrılır:

  • Basit Fiil Kökleri: Başka bir kökten türememiş, tek başına anlam taşıyan köklerdir. Örneğin:
    • gör- (görmek)
    • bil- (bilmek)
    • yap- (yapmak)
    • yaz- (yazmak)
    • oku- (okumak)
  • Türemiş Fiil Kökleri: Başka bir isim veya fiil köküne yapım ekleri getirilerek oluşturulmuş köklerdir. Bu kökler, asıl köke yeni bir anlam katarlar. Örneğin:
    • sev- (sevmek) kökünden türeyen sevil- (sevilmek) kökü. Burada "-il" eki, edilgenlik anlamı katmıştır.
    • gül- (gülmek) kökünden türeyen gülümse- (gülümsemek) kökü. Burada "-imse" eki, bir eylemin yüzeysel veya hafifçe yapıldığını ifade eder.
    • sök- (sök-) kökünden türeyen sökül- (sökülmek). Yine edilgenlik anlamı katan "-ül" eki.

Bir fiilin kökünü bulurken, fiilin geçmiş zaman veya şimdiki zaman çekimlerine bakmak da işe yarar. Örneğin, "koşuyordu" fiilinde, şimdiki zaman eki "-uyor" ve geçmiş zaman eki "-du" çıkarıldığında geriye koş- fiil kökü kalır.

Fiil Kökü ve Fiil Çekimi İlişkisi

Fiil kökleri, cümlenin zamanını, kipini ve şahsını belirleyen ekleri alarak fiili oluşturur. Bu ekler, fiil köküne eklenerek fiilin çeşitli hallerini ortaya çıkarır. Basit bir örnekle açıklayalım:

  • Fiil Kökü:yür-
  • Şimdiki Zaman Eki: -iyor
  • Gelecek Zaman Eki: -ecek
  • Görülen Geçmiş Zaman Eki: -di

Bu ekler köke eklendiğinde:

  • yürüyor (Şimdiki zaman)
  • yürüyecek (Gelecek zaman)
  • yürüdü (Görülen geçmiş zaman)

gibi farklı fiiller oluşur. Fiil kökünün doğru tespiti, dil bilgisi konularında özellikle cümle analizi yaparken büyük önem taşır.

Fiil Kökü Bulma Pratikleri

Fiil kökü bulma becerisini geliştirmek için düzenli pratik yapmanı öneririm. İşte sana birkaç ipucu:

  • Gazete ve Kitap Okurken: Karşına çıkan her fiilin kökünü bulmaya çalış. Mastar ekini (-mek, -mak) atarak başla ve kalan kısmın anlamlı olup olmadığını kontrol et.
  • Fiil Çekimlerine Odaklan: Farklı zaman ve kiplerdeki fiillerin köklerinin aynı kaldığını fark edeceksin. Bu, kökü tespit etmeni kolaylaştırır.
  • Yapım Eklerini Tanı: Fiil köklerini türeten yapım eklerini öğrenmek, türemiş fiil köklerini daha rahat tanımanı sağlar. Örneğin, "-tir", "-dir", "-le", "-leş" gibi ekler fiil köklerine yeni anlamlar katar.
  • Sözlük Kullan: Emin olamadığın durumlarda kelime anlamlarını kontrol etmek için sözlüklerden yararlan.

Unutma, dil öğrenme sabır ve tekrar gerektirir. Fiil köklerini ne kadar çok ayırt edersen, Türkçe fiil yapısını o kadar iyi anlarsın.