Rusya hangi birliğe bağlı?
Rusya'nın Çok Katmanlı Birimlere Bağlılığı: Neden Tek Bir Cevap Yok?
Rusya'nın "hangi birliğe bağlı" sorusu, tek bir cevabı olmayan, çok katmanlı bir soru. Deneyimlerime göre, bu soruya yanıt verirken askeri, ekonomik ve siyasi boyutları ayrı ayrı ele almak gerekiyor. Çünkü Rusya, farklı alanlarda farklı yapılarla entegre durumda.
Askeri Bağlantılar: Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü (KGAÖ)
Eğer askeri bir birlikten bahsediyorsak, Rusya'nın en önemli bağlantısı Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü (KGAÖ). Bu, 1992'de kurulan ve 2002'de askeri bir örgüt haline gelen, eski Sovyet cumhuriyetlerinden bazılarını içeren bir ittifak. Üye ülkeler arasında ortak askeri tatbikatlar düzenlenir ve bir üyeye yapılan saldırı, tüm üyelere yapılmış sayılır.
* Üye Ülkeler: Rusya, Belarus, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Ermenistan.
* Amaç: Üye devletlerin bağımsızlığını, toprak bütünlüğünü ve egemenliğini korumak, bölgesel istikrar ve güvenliği sağlamak.
* Örnekler: 2022'de Kazakistan'daki olaylar sırasında KGAÖ'nün barışı koruma gücü devreye girdi. Bu, örgütün fiili olarak çalıştığını gösteren önemli bir örnekti. Rusya'nın buradaki rolü, örgütün en büyük askeri gücünü sağlaması nedeniyle belirleyici.
NATO'nun Doğu Avrupa'ya doğru genişlemesine bir denge unsuru olarak görülen KGAÖ, Rusya'nın bölgesel askeri nüfuzunu sürdürme aracıdır. Ancak, NATO gibi geniş kapsamlı ve entegre bir yapıdan ziyade, daha çok Rusya'nın liderliğinde yürüyen bir güvenlik paktı olduğunu söylemek yanlış olmaz.
Ekonomik Bağlantılar: Avrasya Ekonomik Birliği (AEB)
Ekonomik entegrasyon açısından Rusya, Avrasya Ekonomik Birliği (AEB) içinde kilit bir rol oynuyor. Bu birlik, 2015'te resmen faaliyete geçen, serbest ticaret, sermaye, işgücü ve hizmetlerin serbest dolaşımını hedefleyen bir yapıdır.
* Üye Ülkeler: Rusya, Belarus, Kazakistan, Kırgızistan ve Ermenistan. (Tacikistan ve Özbekistan gözlemci statüsünde veya işbirliği içinde.)
* Amaç: Üye ülkeler arasında ekonomik entegrasyonu derinleştirmek, ortak pazarlar oluşturmak ve bölgesel ekonomik büyümeyi teşvik etmek.
* Örnekler: AEB içinde gümrük birliği uygulaması, üye ülkeler arasındaki ticareti kolaylaştırıyor. Ortak enerji ve tarım politikaları geliştirmeye yönelik çalışmalar devam ediyor. Rusya, birliğin en büyük ekonomisi olduğu için, ekonomik politikaların belirlenmesinde doğal olarak ağırlığını koyuyor.
AEB, eski Sovyetler Birliği coğrafyasında ekonomik bir "süper güç" yaratma hayalinin bir parçası olarak görülebilir. AB'ye benzer bir entegrasyon modeli hedeflense de, henüz o seviyeye ulaşmaktan uzak. Ancak, üye ülkeler için ekonomik bağımlılık ve işbirliği açısından önemli bir platform sunuyor.
Uluslararası Politik Arenadaki İlişkiler: BRICS ve ŞİÖ
Rusya, küresel arenada Batı blokuna alternatif olabilecek yapıların da aktif bir üyesi. Burada öne çıkan iki önemli oluşum var: BRICS ve Şangay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ).
* BRICS: Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika'dan oluşan bu grup, gelişmekte olan büyük ekonomilerin küresel ekonomik ve politik arenada daha fazla söz sahibi olmasını amaçlar. BRICS, resmi bir askeri veya ekonomik ittifak olmaktan ziyade, bir koordinasyon ve işbirliği platformudur.
* Amaç: Küresel yönetişimde çok kutupluluğu teşvik etmek, uluslararası finansal kuruluşlarda reformu desteklemek ve üye ülkeler arasında ekonomik işbirliğini artırmak.
* Örnekler: BRICS Yeni Kalkınma Bankası, üye ülkelerin altyapı projelerine finansman sağlıyor.
* Şangay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ): Rusya ve Çin'in liderliğinde kurulan bu örgüt, Orta Asya ülkeleri, Hindistan ve Pakistan gibi ülkeleri de kapsayan geniş bir coğrafyada güvenlik, ekonomi ve kültürel işbirliğini hedefliyor.
* Üye Ülkeler: Çin, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Özbekistan, Hindistan ve Pakistan. (İran, Belarus gibi ülkeler de üyelik sürecinde veya gözlemci.)
* Amaç: Bölgesel güvenlik ve istikrarı sağlamak, terörizm, aşırılık ve ayrılıkçılıkla mücadele etmek, ekonomik işbirliğini geliştirmek.
* Örnekler: ŞİÖ, düzenli olarak terörle mücadele tatbikatları düzenliyor ve üye ülkeler arasında istihbarat paylaşımını artırıyor. Bu örgüt, Batı'nın Orta Asya'daki etkisine karşı bir denge unsuru olarak da görülüyor.
Bu iki yapı, Rusya'nın Batı merkezli uluslararası düzene alternatif oluşturma çabalarının önemli bir parçasıdır. Özellikle BRICS, küresel gücün Batı'dan Doğu'ya kaydığı teziyle birlikte, Rusya'nın uluslararası alandaki konumunu güçlendiren bir platform sunuyor.
Rusya'nın "hangi birliğe bağlı" sorusunun tek bir net cevabı olmamasının nedeni, ülkenin çok boyutlu dış politikasından ve farklı alanlardaki stratejik çıkarlarından kaynaklanıyor. Askeri, ekonomik ve siyasi bağlamda farklı birliklerle entegre olması, Rusya'nın küresel arenadaki karmaşık ve çok yönlü konumunu ortaya koyuyor.