Nabız yükselmesinin sebebi nedir?
Nabız Yükselmesinin Sebepleri ve Ne Yapmalı?
Nabzının neden yükseldiğini merak ediyorsun, değil mi? Hiç boş laf etmeden, direkt konuya girelim. Nabız yükselmesi dediğimiz şey, kalbinin dakikada attığı sayının normalin üzerine çıkması. Yetişkinlerde dinlenme halindeyken bu sayı genellikle dakikada 60-100 arasındadır. Eğer bu sayı sürekli 100'ün üzerindeyse veya aniden belirgin bir şekilde artıyorsa, altında yatan bir sebep var demektir.
Fiziksel Aktivite ve Stres: En Yaygın Sebepler
Nabzının yükselmesinin en temel ve en sık karşılaşılan sebepleri fiziksel aktivite ve stres.
* Fiziksel Aktivite: Koştuğunda, spor yaptığında veya ağır bir şey kaldırdığında vücudun daha fazla oksijene ihtiyaç duyar. Kalbin de bu ihtiyacı karşılamak için daha hızlı çalışarak daha fazla kan pompalar. Bu tamamen doğal bir tepkidir. Örneğin, tempolu bir yürüyüşle nabzın dakikada 120-140 aralığına çıkabilirken, sprint atarken bu sayı 170-180'i bulabilir. Yaş ilerledikçe maksimum nabız atış hızı genellikle azalır. Yaklaşık olarak maksimum nabız = 220 - yaş formülüyle bir fikir edinebilirsin.
* Stres ve Duygusal Tepkiler: Kaygı, korku, heyecan veya ani bir öfke anında vücudun "savaş ya da kaç" moduna geçer. Bu durumda böbrek üstü bezlerinden adrenalin ve kortizol gibi hormonlar salgılanır. Bu hormonlar da kalbinin daha hızlı atmasına neden olur. Deneyimlerime göre, önemli bir sunum öncesinde veya sevdiğin birini beklerken hissettiğin o çarpıntıların sebebi budur. Bu durumlar genellikle kısa sürelidir ve stres kaynağı ortadan kalkınca nabız normale döner.
Tıbbi Durumlar ve Yaşam Tarzı Faktörleri
Fiziksel aktivite ve stres dışında, nabzının yükselmesine neden olabilecek başka önemli faktörler de var. Bunlar genellikle daha dikkate alınması gereken durumlardır.
* Ateş ve Enfeksiyonlar: Vücudun bir enfeksiyonla savaştığı zamanlarda bağışıklık sistemi daha aktif çalışır ve bu da nabzın yükselmesine yol açabilir. 38°C üzerindeki her derece ateş için nabzın dakikada yaklaşık 10 atım artabileceğini söyleyebiliriz. Bu, vücudun enfeksiyonla mücadele ederken daha fazla oksijen ve besin taşıma ihtiyacından kaynaklanır.
* Dehidrasyon (Sıvı Kaybı): Yeterli sıvı almadığında kan hacmin azalır. Bu durumda kalbin, vücuduna yeterli oksijeni ulaştırmak için daha hızlı atmak zorunda kalır. Özellikle sıcak havalarda veya yoğun egzersiz sonrası yeterince su içmezsen, nabzının yükseldiğini hissedebilirsin. Günlük ortalama 2-2.5 litre su tüketimi genel vücut fonksiyonları için önemlidir.
* Bazı İlaçlar ve Maddeler: Bazı ilaçlar (örneğin, tiroid ilaçları, astım ilaçları, bazı soğuk algınlığı ilaçları) veya uyarıcı maddeler (kafein, nikotin, bazı yasa dışı maddeler) nabzı hızlandırabilir. Özellikle kafein, birçok insanın günlük olarak tükettiği bir madde ve aşırı tüketimi nabızda belirgin bir artışa neden olabilir. Günde 3-4 fincan kahve içen birinde, sabah ilk iş kahvesini içtikten sonra nabzının kısa süreliğine de olsa 10-20 atım artması normal bir durumdur. Ancak bu etki kişiden kişiye değişir.
* Tiroid Problemleri: Tiroid bezinin aşırı aktif çalışması (hipertiroidi) metabolizmayı hızlandırır ve dolayısıyla nabzın sürekli olarak yüksek seyretmesine neden olabilir. Bu durumda sadece nabız yükselmesi değil, aynı zamanda kilo kaybı, sinirlilik, titreme gibi belirtiler de görülebilir.
* Anemi (Kansızlık): Vücutta yeterli kırmızı kan hücresi veya hemoglobin bulunmadığında, hücrelere yeterli oksijen taşınamaz. Kalbin de bu eksikliği telafi etmek için daha hızlı atar.
Ne Yapmalı? Pratik Öneriler
Eğer nabzının yükseldiğini fark ediyorsan ve bunun altında yatan bir neden bulamıyorsan veya bu durum seni endişelendiriyorsa, bazı pratik adımlar atabilirsin:
* Nabzını Kontrol Et: Sakin bir anında, bileğinden veya boynundan nabzını say. Eğer sık sık ve belirgin bir şekilde yüksekse, bir uzmana danışmak önemlidir. El bileğinde işaret ve orta parmağını hafifçe bastırarak nabzını 15 saniye boyunca sayıp 4 ile çarparak dakikalık nabzını bulabilirsin.
* Kafein ve Nikotin Tüketimini Gözden Geçir: Eğer çok fazla kafein veya nikotin alıyorsan, bunları azaltmayı dene. Özellikle günün ilerleyen saatlerinde kafein tüketimini sınırlamak uyku kaliteni de artırır.
* Hidrasyonuna Dikkat Et: Gün boyunca yeterli miktarda su içtiğinden emin ol. Susuzluk hissetmeden önce su içmek daha iyidir. Özellikle egzersiz yapıyorsan veya sıcak havada bulunuyorsan sıvı alımını artır.
* Stres Yönetimi Teknikleri Uygula: Nefes egzersizleri, meditasyon, yoga gibi rahatlama teknikleri stres seviyeni düşürerek nabzının normale dönmesine yardımcı olabilir. Derin ve yavaş nefes alıp vermek, parasempatik sinir sistemini aktive ederek kalp atışını yavaşlatır.
* Sağlıklı Beslen ve Düzenli Egzersiz Yap: Genel sağlık durumunu iyileştirmek, kalp ve damar sistemini güçlendirir. Ancak aşırıya kaçan veya vücudunu zorlayan egzersizlerden kaçınmak da önemlidir.
Unutma, nabzın yükselmesi her zaman bir sorun olduğu anlamına gelmez. Ancak bu durum sürekli hale gelirse veya başka belirtilerle birlikte görülürse, bir doktorla görüşerek altta yatan nedenleri öğrenmek ve gerekli önlemleri almak en doğrusudur.