Hangi Kanser hastaları özürlü raporu alabilir mi?

Kanser Hastaları ve Engellilik Raporu: Kimler, Nasıl Alır?

Kanser teşhisiyle birlikte hayatın alt üst olduğunu biliyorum. Tedaviler, yan etkiler, geleceğe dair kaygılar... Bir de işin bürokratik kısmı var: "Peki ben engelli raporu alabilir miyim? Ne işime yarar?" İşte bu soruların cevabını, deneyimlerime ve mevzuata dayanarak sana aktaracağım.

Kanser Tanısıyla Engellilik Raporu Almanın Temel Şartları

Öncelikle şunu netleştirelim: Her kanser hastası engelli raporu alamaz. Rapor alabilmek için hastalığın, kişinin günlük yaşam aktivitelerini veya çalışma kapasitesini belirli bir oranda kısıtlaması gerekir. Bu, sadece tanının konmuş olmasıyla değil, hastalığın evresi, uygulanan tedavi, organ fonksiyonlarındaki kayıp ve kalıcı hasar ile ilişkilidir. Yani, "bende kanser var, rapor alırım" diye bir durum söz konusu değil. Heyetler, senin durumunu bütüncül olarak değerlendiriyor.

Peki, hangi durumlar rapor alma ihtimalini artırır?

• Hastalığın Evresi ve Yayılımı: Genellikle ileri evre (evre 3, evre 4) veya metastatik (yayılmış) kanserler, organ fonksiyonlarında ciddi kayıplara yol açtığı için engellilik oranının yüksek çıkma ihtimali daha fazladır. Örneğin, akciğer kanserinin karaciğere metastaz yapması, hem solunum hem de karaciğer fonksiyonlarını etkileyerek daha yüksek bir engel oranına yol açabilir.
• Organ Kaybı veya Fonksiyon Bozukluğu: Ameliyatla bir organın (örneğin mide, bağırsak, akciğerin bir kısmı) tamamen veya kısmen çıkarılması, o organın fonksiyonlarında kalıcı kayba neden olur. Ya da böbrek kanseri sonrası böbrek fonksiyonlarının bozulması, kalp yetmezliği gibi durumlar. Bu kayıplar, engellilik oranını doğrudan etkiler. Örneğin, kolostomi veya ileostomi gibi kalıcı stoma açılmış hastalar genellikle yüksek oranlar alabilir.
• Tedavinin Yan Etkileri ve Kalıcı Hasarlar: Kemoterapiye bağlı kalıcı nöropati (sinir hasarı), radyoterapiye bağlı organ fibrozisi (sertleşmesi) veya lenfödem (kol/bacak şişmesi) gibi durumlar da engellilik oranını belirlemede önemlidir. Örneğin, meme kanseri tedavisinden sonra ortaya çıkan kalıcı ve şiddetli lenfödem, kişinin kolunu kullanma becerisini kısıtlayarak engel oranını artırabilir.
• Tedaviye Direnç ve Nüks: Tedaviye yanıt vermeyen veya sık nükseden (tekrarlayan) kanser türleri, kişinin yaşam kalitesini ve çalışma kapasitesini ciddi şekilde etkilediği için daha yüksek oranlar alabilir.

Engellilik oranları, 2019'da yürürlüğe giren "Engellilik Ölçütü, Sınıflandırması ve Engellilere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik" ile belirlenir. Bu yönetmelikte her hastalık grubu için belirlenmiş oranlar var. Kanser için de "Neoplaziler" başlığı altında oranlar mevcuttur. Ancak unutma, bu bir cetvel ve senin durumun bu cetvele göre doktorlar tarafından değerlendirilir.

Rapor Süreci ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

Engellilik raporu almak için öncelikle bir devlet hastanesine veya üniversite hastanesine başvurman gerekiyor. Bu hastanelerin bünyesinde "sağlık kurulu" bulunur. Başvuru süreci genellikle şöyle işler:

1. Başvuru: Hastanenin ilgili birimine (genellikle hasta hakları veya poliklinik sekreterliği) giderek engellilik raporu almak istediğini belirtiyorsun. Sana bir form ve randevu verilecek.
2. Doktor Muayeneleri: Kanser tanın olduğu için onkoloji, dahiliye, genel cerrahi, radyasyon onkolojisi gibi ilgili tüm branşlara yönlendirileceksin. Her doktor, kendi uzmanlık alanıyla ilgili muayene yapacak, mevcut raporlarını, tetkik sonuçlarını (MR, BT, PET, biyopsi raporları vb.) inceleyecek ve senin fonksiyonel durumunu değerlendirecek. Bu aşamada, tüm tıbbi geçmişini, geçirdiğin ameliyatları, aldığın tedavileri, yan etkileri ve şu anki şikayetlerini eksiksiz ve net bir şekilde anlatman çok önemli. Örneğin, kemoterapi sonrası ellerinde ve ayaklarında kalıcı uyuşma varsa, bunu mutlaka belirt.
3. Sağlık Kurulu Toplantısı: Tüm muayeneler tamamlandıktan sonra, doktorlardan oluşan bir sağlık kurulu toplanır. Senin tüm evrakların, muayene bulguların ve doktor görüşleri değerlendirilerek engellilik oranın belirlenir.
4. Raporun Düzenlenmesi: Kurulun kararının ardından raporun düzenlenir. Raporda engellilik oranın, engel grubun (işgücü kaybı, özel eğitim ihtiyacı vb.) ve raporun süresi (sürekli/süreli) belirtilir.

Pratik İpuçları:

• Tüm Tıbbi Belgelerini Eksiksiz Getir: Eski epikrizler, ameliyat raporları, patoloji sonuçları, en güncel tomografi/MR/PET raporları, kan tahlilleri, kullandığın ilaçların listesi... Ne kadar detaylı ve güncel bilgi sunarsan, doktorların seni değerlendirmesi o kadar kolay olur.
• Şikayetlerini Net İfade Et: "Yorgunum" demek yerine, "merdiven çıkarken nefesim kesiliyor, 100 metreden fazla yürüyemiyorum" gibi somut ifadeler kullan. Günlük yaşamını nasıl etkilediğini örneklerle anlat.
• Psikolojik Etkileri de Dile Getir: Kanser, sadece fiziksel değil, psikolojik olarak da yıpratıcıdır. Ağır depresyon, anksiyete, uyku bozuklukları gibi durumlar da engellilik oranını etkileyebilir. Bu konularda da destek alıyorsan, ilgili doktorlara belirt.

Engellilik Raporunun Sağladığı Avantajlar ve Süresi

Engellilik raporu, belirli bir oranın üzerinde işgücü kaybı olan kişilere çeşitli haklar sağlar. Bu haklar, rapora sahip olmanın asıl amacıdır ve hayatını biraz olsun kolaylaştırabilir:

• Vergi İndirimleri: Çalışan engelliler (işgücü kaybı oranı %40 ve üzeri olanlar) gelir vergisi indiriminden faydalanır. Bu, maaşına yansıyan bir artış demektir.
• Erken Emeklilik: Belli bir prim günü ve sigortalılık süresiyle, normalden daha erken emekli olma hakkı (%40 ve üzeri işgücü kaybı olanlar için).
• İş Kurumu Desteği: Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) aracılığıyla engelli kadrolarında iş bulma imkanları.
• ÖTV ve MTV İndirimleri: Belirli oranlarda engelli olanlar için araç alımında Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) ve Motorlu Taşıtlar Vergisi (MTV) muafiyeti veya indirimi. (Bu konunun detayları için ilgili mevzuatı kontrol etmelisin, oranlar ve şartlar farklılık gösterebilir.)
• Sosyal Yardımlar: Belediyeler veya ilgili kurumlar tarafından sağlanan çeşitli sosyal yardımlar (ulaşım kartı, yakacak yardımı vb.).
• Emlak Vergisi Muafiyeti: Belirli şartlarda emlak vergisi muafiyeti.

Raporun Süresi:

Engellilik raporları süreli veya sürekli olarak düzenlenebilir. Kanser tedavisinde genellikle ilk başta süreli rapor verilir. Çünkü hastalığın seyri, tedavinin başarısı ve kalıcı hasarlar zamanla değişebilir. Örneğin, altı ay veya bir yıl süreli rapor verilir ve bu sürenin sonunda tekrar heyete girmen istenebilir. Eğer hastalığın gerilemiş, yan etkilerin azalmışsa oranın düşebilir. Ancak, metastatik hastalık, kalıcı organ kaybı veya tedaviye direnç gibi durumlarda, durumun düzelme ihtimali düşükse sürekli rapor verilebilir. Bu, hayat boyu geçerli olduğu anlamına gelir ve tekrar heyete girme zorunluluğun olmaz.

Unutma, bu süreç bazen yıpratıcı olabilir. Ama haklarını bilmek ve peşinden gitmek, bu zorlu süreçte sana biraz olsun nefes aldırabilir. Hakkın olanı almaktan çekinme.